Желіде 2020 жылы 300 мың әскерге шақырылушының тек 40 мыңы ғана әскери қызметке жарамды деген ақпарат пайда болды. 

Бұл шынымен де өзекті мәселе. Бұған өмір салты, тамақтану, мектептердегі дене тәрбиесіне жеткіліксіз көңіл бөлу де себеп болады.

Мұндай жаппай «жарамсыздықтың» субъективті факторлары да назардан тыс қалмауы керек. Көптеген әскерге шақырылушылар, әскерден «жалтару» және медициналық комиссиялар мен олардың жұмыстарына жауапты әкімдіктер, былайша айтқанда, «жалтарушыларды» судан таза шығарып, бәрін сапқа тұрғызуға шамадан тыс құлшыныс танытпайды. Соған қарамастан, әскерге шақырылушылардың осындай саны да Қарулы Күштерді, Шекара қызметі мен Ұлттық ұланды штатпен толықтыруға мүмкіндік береді.

Барлығы күзде әскери қызметке шамамен 17 мың азаматты шақыру жоспарланып отыр. Сондықтан жағдай әлі бақылауда.

Рас, бұл фактіге егжей-тегжейлі тоқталсақ «жауынгерлік қуаттың рейтингі »деп аталатын нәрсеге қалай әсер ететіндігі толық түсініксіз. Жыл сайын танымал шетелдік «Globalfirepower.сom» ақпараттық порталы әлемдегі ең мықты армиялардың рейтингін жариялайды.

2014 жылы рейтинг құрастырушылары қазақстандық армияны 80-ші орынға, 2015 жылы - 66-шы, 2016 және 2017 жылдары Қазақстан армиясы 53-ші орынға, 2018 жылы Қазақстанның әскери қуаты рейтингте 50-ші орынға ие болды, 2019 ж. әскери қуаты бойынша Қазақстан 54-ші, ал 2020 жылы 138 елдің ішінде 63-ші орынға ие болды.

Көптеген отандық және шетелдік бұқаралық ақпарат құралдары осы рейтингті ұстанып, белгілі бір армияның жауынгерлік қабілеттілігі туралы ой түйеді.

Бұл рейтингті құру кезінде олар «Globalfirepower.сom» порталында жазғандай, 50 түрлі параметрлер туралы ақпарат ескеріледі: қару-жарақ пен әскери техниканың жалпы саны, армиядағы кадрлар құрамының саны, оның резерві, әскери саланы қаржыландыру деңгейі, елдің көлік инфрақұрылымы, елдің экономикасы мен өнеркәсібі және белгілі бір мемлекеттің қорғаныс қабілетіне әсер ететін басқа параметрлер. Алайда, жауынгерлік тиімділікті бағалауға арналған ақпарат ашық интернет көздерінен жинақталады, яғни бұл сенімсіз, асыра бағаланған немесе бағаланбаған дегенді білдіреді. Мұндай тәсілдер дезинформация, ықтимал жауды адастыру сияқты әдістер жойылған жоқ. Сонымен қатар, рейтинг құрастырушылар өздері түпкілікті ақиқат болып көрінбейді және өз сайтында жасырмайтын ақпараттың нақтылығы, дұрыстығы, толықтығы, сенімділігі мен өзектілігі үшін жауапкершілікте болмайды.

Сонымен қатар, сайтта жарияланған материалдардың тарихи-ойын-сауық функциясы бар екендігі түсіндіріледі.

Рейтингтің нақтылығы туралы мәселе бірнеше рет көтерілген. Мұны әскери сарапшылар зерделеп, журналистер бұл туралы айтып, сұрақтар қоюды жалғастыруда, әскерилер кәсіби пікірлерін білдіруде. 2019 жылдың қаңтарындағы брифингте журналистердің сұрақтарына жауап берген генерал-лейтенант Талғат Мұхтаров Global firepower агенттігінің деректері тексерілмеген ақпарат көздеріне негізделген деп мәлімдеді. Оның айтуынша, рейтинг субъективті болып табылады, және де Қазақстанның Қарулы Күштеріне қатысты ақпарат көп жағдайда өте төмендетіле бағаланған. Оның үстіне, бұл біздің армия 50-орынға ие болған кезде айтылды және мұндай «жетістіктермен» мақтану өте дұрыс болды.

Мәжілісмен, Халық Қаһарманы генерал-лейтенант Бақытжан Ертаев, әскери қызметте және әскери саланы басқаруда, әскери іс-қимылдарға қатысқан тәжірибесі мол офицер рейтинг туралы өз пікірін бірнеше рет білдірді. Кезінде ол Қарулы Күштердің Бас штабын басқарды. Ең алдымен, генерал ақпарат көздерінің объективтілігі мен нақтылығына күмәнданып, әскери істер саласындағы сарапшылар мұндай күмәнді рейтингтерге сенбейтіндігін атап өтті.

Қорғаныс министрінің орынбасары генерал-лейтенант Тимур Дандыбаев жуырда тағы да рейтингтің нақты еместігі туралы еске салды: «Бағалау ашық ақпарат көздерінен алынған мәліметтер негізінде жасалады, бұл әрқашан шындыққа сәйкес келе бермейді. Сонымен қатар, сайттың өзінде көрсетілген рейтингтік көрсеткіштер «тарихи және ойын-сауық» сипатына ие. Бірақ осыдан екі жыл бұрын дәл осындай рейтингте 50-орында тұрғанымыз туралы не деуге болады? Біз бұл эйфорияны бастан өткерген жоқпыз, өйткені біз бұл рейтингтің шартты сипаты туралы әрқашан білдік».

Оның пікірінше, «жаһандық атыс қуаты» әскери істердегі әуесқойларға арналған.

Көптеген шетелдік әскери сарапшылар рейтингтегі позициялардың бөлінуімен келіспейді.

Айтпақшы, ресейлік әскери сарапшы, Саяси және әскери талдау институты директорының орынбасары Александр Храмчихин елдердің әскери күші бойынша рейтинг нақты жағдайды көрсетпейтіндігін атап өтіп, мемлекеттердің дұрыс емес позицияларының нақты мысалдарын және армиялардың салыстырмалы көрсеткіштерін келтірді. Сондықтан әскери күштің көрсетілген рейтингінің шарттылығын түсініп, қазақстандық армияға берілген орынға маңызды мән бермеу керек. Бүгін біз армияны жаңа қару-жарақ пен жабдықтармен жабдықталуын, әскерлердің ауқымды жаттығулары мен маневрлерінен көріп отырмыз.

Пандемияның қиын кезеңінде әскерилер де алдыңғы қатарда болды. Осы рейтинг деп аталатын көрсеткіштер оларды құрастырушылардың және қорытындысында оған сілтеме жасайтындардың ар-ұжданында қалсын.

Дереккөз: nur.kz