Өзіңді жоғалтпай, қалай ана болып қалуға болады?
Өскеменде он жылдан астам уақыт бойы қиын өмірлік жағдайға тап болған балалары бар әйелдерге арналған мекеме жұмыс істейді. Мұнда оларға уақытша баспана беріледі, қажетті құжаттарды рәсімдеуге және баласын тастамай-ақ өмірді жаңадан бастауға көмектеседі, деп хабарлайды Altainews.kz тілшісі.
Қазақстанда «Ана үйі» жобасы 12 жылдан бері жұмыс істейді, Өскемендегі орталық та оның бір бөлігі. Оның міндеті – күнкөріссіз, қолдаусыз, баспанасыз қалған аналарға қолдау көрсету. Осындай үйлердің әрқайсысында әйелдер балаларымен уақытша тұра алады, тегін тамақтана алады, мамандық алады, өз бетінше өмір сүруге үйренеді. Осы жылдар ішінде елімізде осындай 20 орталық ашылды. Қазақстанның тәжірибесін бүгінде Өзбекстан, Қырғызстан, Украина және тіпті Малайзия қабылдауда.
Өскеменде «Ана үйі» 2014 жылы өз есігін ашты, содан бері ондаған әйелдер үшін өзіне қайта сенуге болатын орынға айналды.
Өңірдегі жобаға оның негізін қалаушылардың бірі – Шығыс Қазақстан облысының тумасы, белгілі кәсіпкер Айдын Рахымбаев жетекшілік етеді, ол елордадағы жұмысбастылығына қарамастан, арнайы құрылған қор арқылы туған жеріндегі «Ана үйіне» қолдау көрсетуді жалғастыруда.
2019 жылдан бастап қор базасында асырап алушы отбасыларға қолдау көрсететін және балаларды қамқорлыққа алғысы келетіндерге жәрдемдесетін Ұлттық бала асырап алу агенттігі де жұмыс істейді.
ӨМІР ТҮЙІНШЕККЕ АЙНАЛҒАНДА
«Ана үйіне» әртүрлі оқиғалары бар әйелдер келеді, бірақ барлығы дерлік үмітсіздік сезімімен келеді.
Тұрмыстық зорлық-зомбылық болған жағдайда «Ана үйі» «Үлбі» дағдарыс орталығы және ШҚО полиция департаментінің әйелдерді қорғау бөлімшесімен ынтымақтаса жұмыс істейді. Мамандар аналарға заңдарды түсінуге, белгілі бір жағдайларда қалай әрекет ету керектігін, өздерін және балаларды қалай қорғау керектігін түсінуге көмектеседі.
ШЫҒАТЫН ЖОЛ ҚАШАН ДА БАР
Жұмыс басталғаннан бері «Ана үйі» Өскемендегі медициналық ұйымдармен тығыз қарым-қатынас орнатты. Ауруханалар мен перзентханалар арқылы «Ана үйінің» қызметкерлері баладан бас тарту туралы шешім қабылдауға дайын әйелдер туралы естіп-біледі.
Қызметкерлердің айтуынша, көбінесе осы анамен сөйлесіп, оған көңіл бөлу, барлығын асықпай, таразыға салу шешуші факторға айналады. Жақындарының айыптауынан, қорқыныштан немесе түсінбеушіліктен шаршаған ана алғаш рет өзін тыңдап отырғанын көріп, өзінің қажетті екенін сезінеді.
Бас тарту туралы құжаттарға қол қойған әйелдің «Ана үйінің» өкілдерімен сөйлескеннен кейін перзентханаға оралып, баласын алып кететін жағдайлар аз емес.
ҮЙ АТМОСФЕРАСЫ ЖӘНЕ ЖАҢА ЕРЕЖЕЛЕР БОЙЫНША ӨМІР
Өскемендегі «Ана үйі» шағын, балалары бар бес әйелге ғана арналған. Қазір мұнда төрт ана тұрады.
Бұл жер құстың ұясындай жинақы, атмосферасы өте жылы. Әйелдер өздері тазалыққа жауап береді, мәзірді бірге талқылайды, тамақ дайындайды, жалпы тәртіптің болуын бақылайды.
Иван Тургенев өзінің әңгімелерінің бірінде: «үйде тіршіліктің исі болуы керек»деп жазды. Бұл сөздер «Ана үйі» туралы айтылғандай. Бұл жерде ешқандай ресмилік, хлор иісі немесе аурухананың стерильді тазалығы сезілмейді. Бұл жерде өмірдің исі аңқып тұр – таза жаялықтар, үй тағамдары және үміт сезіледі.
ТҮЙНДІ ШЕШУГЕ АЛТЫ АЙ КЕРЕК
Әдетте әйелдер «Ана үйінде» алты айға дейін тұрады. Осы уақыт ішінде олар құжаттарды рәсімдейді, жәрдемақы алады, баспана және жұмысқа орналасу мәселелерін шешеді. Әр анаға жеке бағдарлама қолданылады.
Мұнда келгендердің көпшілігінде тіпті тіркелу де жоқ. Онсыз әлеуметтік көмек немесе жәрдемақы алу мүмкін емес.
ҚҰҚЫҚТЫҚ ҚОЛДАУ ЖӘНЕ ӘЛЕУМЕТТІК БЕЙІМДЕЛУ
Құқықтық қолдау – «Ана үйі» жұмысының тағы бір маңызды бағыты. Штатта жағдай кәсіби араласуды қажет еткен қамқоршылық даулары, құжаттарды рәсімдеу, сотқа арыздану кезінде жүгінетін адвокат бар. Бірақ, жұмыс істеген жылдары «Ана үйінің» қызметкерлері де заң тұрғысынан шнемішкеше шағатын, білімді болып алған.
Көптеген әйелдер жылдар бойы заңмен қорғалуға құқы жоқ некесіз өмір сүреді, тіпті егер әкесі ресми түрде танылған болса, ажырасуға өтініш бермей-ақ алимент алуға болатынын білмейді. Серіктесі отбасынан кетіп қалғаннан кейін, олар бауырына баласын басып, баспанасыз және еш жерден көмек күтпей, үмітсіз қала береді.
ТӘУЕЛСІЗ БОЛУ ЖОЛЫНДАҒЫ ЖАҢА ДАҒДЫЛАР
Көмек бағыттарының бірі – жұмысқа орналастыру. Аналарға киім тігіп үйретеді, жұмыспен қамту орталығы арқылы қосымша ақша табуға мүмкіндік береді.
Кішкентай шеберханада әйелдер ойыншықтар, жастықшалар, көрпелер тігеді – барлығы өз қолдарын шыққан. Бұл өнімдерді қала тұрғындары қуана-қуана сатып алады.
Мұнда аналарға жеке кәсіпті қалай ашуға болатындығы, мемлекеттік грант алуға, өз ісін бастауға болатындығы айтылады.
Кейбіреулер бұл мүмкіндікті шынымен пайдаланды.
«АНА ҮЙІНІҢ» ТҰРҒЫНДАРЫ
Анардың «Ана үйінде» тұрып жатқанына бір апта ғана болды. Ол 23 жаста, балалар үйінің түлегі және бір жасар баланы тәрбиелеп отыр. Баланың әкесімен ажырасқаннан кейін ол қолдаусыз және тұрақты баспанасыз қалды.
Анар «Ана үйі» туралы кездейсоқ естиді, оған досы айтыпты. Ол көп ойланбастан, сайтта көрсетілген нөмірге қоңырау шалды.
Анардың тіркеуі бар, сондықтан құжаттарды рәсімдеуде ешқандай кедергілер болған жоқ. Қазір ол тазалау компаниясында жұмыс істейді – жұмыс кестесін балабақша режиміне лайықтап, құруға болады. Ол қазір аяғынан тұрып кету үшін ақша жинап, баспана жалдауға мүмкіндік керек дейді.
Тағы бір оқиға – 34 жастағы Ирина туралы. Ол Ресейде тұрды, онда ол екі баланы дүниеге әкелді, азаматтығын алмады. Ажырасқаннан кейін ол үшінші баласына жүкті болған кезде Қазақстанға жер аударылды. Оның екі баласы – басқа елдің азаматтары. Бұл құжаттарды рәсімдеуді және әлеуметтік көмек алу мүмкіндігін қиындатты.
Кейде адам тағдырына қатысты қалыптасқан ережеден шығуға тура келеді. Ең бастысы – әйелді қиындықпен жалғыз қалдырмау.
«МЕНІҢ ОРНЫМ ОСЫ ЖЕРДЕ ЕКЕНІН БІЛДІМ»
Наили Оңғарбаеваның тарихы да ерекше.
Өскен кезде Наила өзінің балаларды дамыту орталығын ашты, ол Балалар үйінің жанында, қоршаудың арғы жағында орналасқан еді.
Бірде ол кездейсоқ жаңа орталыққа жұмысқа қабылдау туралы хабарландыруды көреді. Ол тек қызыққаннан әңгімелесуге барады.
ЖАҢА ӨМІРГЕ ҚАДАМ
«Ана үйі» жай баспана емес. Бұл жерде әйел өзінің қадір-қасиетін, өзіне деген құрметті қайтарады, оған жаңа, тәуелсіз өмірді бастауға мүмкіндік беріледі.
Бұл жерде сорпа мен нәресте кремінің иісі аңқып тұр, тағдыры мұңдас жандар бірде жылайды, бірде күледі, ойыншықтар тігеді және болашаққа жоспарларын жазады. Күн сайын көмек күткен бір жан алғашқы қадамды жасайды – қоңырау шалып, есікті қағып, қолдау сұрайды. Көптеген аналар үшін осы қадаммен жаңа өмір басталады.
Роксана Глыбова
Айна Бакимбаева
Фото: Жібек НҰРАХМЕТ
