Риддер қаласы соңғы жылдары инфрақұрылымдық жаңғыру жолына түсіп, тау-кен өндірісімен ғана емес, туризм әлеуетімен де танылуға бағыт алып келеді. Қалада жыл он екі ай жұмыс істейтін «Анатау» тау-шаңғы кластерін құру жоспары – осы бағыттағы ең ірі бастамалардың бірі. Бүгінде нысанның орналасуына қатысты екі локация – Ивановский жотасы мен Проходной Белок аумағы қаралып жатыр. Бұл жоба тек жергілікті туризмді жаңа деңгейге көтеріп қана қоймай, бүкіл өңірдің экономикалық қарқынын айқындайтын маңызды қадам болмақ. Ауқымды бастама туралы Риддер қаласы әкімінің міндетін атқарушы Қаныбек Төлеухан ШҚО өңірлік коммуникациялар қызметінде өткен брифинг кезінде егжей-тегжейлі баяндап өтті, деп хабарлайды Altainews.kz.

Әкімдік келтірген мәліметтерге сүйенсек, 2025 жылдың қаңтар–қазан айларында Риддер қаласы әлеуметтік-экономикалық көрсеткіштердің басым бағыты бойынша оң динамикаға қол жеткізген. Биыл қала бюджетіне барлық деңгейлерден 17 млрд 605 млн теңге түсіп, бұл 2024 жылғы жоспардың 123%-ын құрап отыр. Қаланың өзіндік кірістері де жоспардан асып түсіп, 8 млрд теңге деңгейінде көзделген меженің орнына 9 млрд теңгеден астам қаражат жиналған. Бұл көрсеткіштің өзі Риддердің қаржы тұрақтылығы бірқалыпты қалыптасып келе жатқанын аңғартады.

Өнеркәсіп саласында да айтарлықтай жұмыс атқарылған. Тоғыз ай ішінде жалпы көлемі 129 млрд теңгенің өнімі өндірілсе, оның 119 млрд теңгесі өңдеу өнеркәсібінің үлесіне тиесілі. Дегенмен өткен жылмен салыстырғанда шамалы төмендеу байқалады. Бұған «Қазцинк» компаниясының кен қорының азаюы мен оның сапасының төмендеуіне байланысты өңделмеген мырыш өндірісін қысқартуы себеп болған. Экономика құрылымындағы осындай ауытқуларға қарамастан, қала өндірісінің жалпы бағытында тұрақтылық сақталып отыр.

Ауыл шаруашылығы саласындағы көрсеткіштер де көңіл қуантады. Жалпы өнім көлемі 9 млрд теңгеден асып, 13,9% өсімге қол жеткізілген. Сүт өндірісі 14,5%-ға, жұмыртқа – 3,9%-ға артқан. Мал шаруашылығында ірі қара, жылқы, қой-ешкі және құс басы көбейген. Бұл – азық-түлік қауіпсіздігі мен жергілікті шаруа қожалықтарының әлеуеті жоғарылай түскенін көрсететін маңызды белгі.

Қала ішіндегі сауда айналымы да алға жылжып келеді. 2025 жылдың тоғыз айында бөлшек тауар айналымы 42 млрд теңгені құрап, 9,1% өсімді көрсеткен. Бұл көлемнің 83,1%-ы жеке кәсіпкерлердің үлесінде. Риддерде шағын және орта бизнес субъектілерінің саны 3 225-ке жетіп, кәсіпкерліктің қала экономикасындағы рөлінің жыл сайын артып келе жатқанын айқындайды. Осынша кәсіпкерлік субъектісінің белсенді қызмет етуі қаланың жалпы экономикалық айналымына серпін беруде.

Жыл басынан бері жалпы құны 86 млн теңгені құрайтын екі жоба субсидияланса, бір жобаға 33 млн теңге кепілдік берілген. Қалада 120 млн теңгелік «SteakKing» супермаркеті ашылып, Ульба кентінде аралас тауарлар дүкенінің құрылысы жалғасып жатқанын да айта кеткен жөн. Бұлардың барлығы – тұтыну нарығын дамытуға үлес қоса отырып, жаңа жұмыс орындарын қалыптастыратын жобалар.

Инвестициялар көлемі де көңіл қуантады. 9 айда негізгі капиталға 47 млрд теңгеден астам қаражат тартылып, оның 36,7 млрд теңгесі немесе 78,1%-ы жеке инвестициялардың үлесіне тиген. Қаңтар–қазан айларына қойылған жоспар 50 млрд теңгеден асатындықтан, жыл соңына дейін меженің орындалатынына сенім мол. Құрылыс жұмыстары да қарқынды жүргізіліп, 36,5 млрд теңгенің жұмысы орындалған. Тұрғын үй құрылысы үш есеге артып, 7 226 шаршы метр баспана қолданысқа берілді. Жыл соңына қарай бұл көрсеткіш 8 956 шаршы метрге дейін жетеді деп күтілуде.

Қала келбетіне ерекше мән берілуде. Риддердің ең ірі абаттандыру жобаларының бірі – Тәуелсіздік даңғылын жаңарту. Құны 614 млн теңгені құрайтын жоба аясында тротуарлар ретке келтіріліп, жарықтандыру жүйесі жаңартылып, жасыл желек отырғызылып, демалыс аймақтары жасалуда. «ВостокМонтажИнжиниринг» компаниясы жүзеге асырып жатқан жобаның әзірге 30%-ы орындалған, ал толық аяқталу мерзімі – 2026 жылғы 1 қыркүйек.

Қаланы таза ұстау бағытындағы жұмыстар да ілгерілеуде. Биыл Риддерде қатты тұрмыстық қалдықтарды жинау жүйесі жаңартылып, «Фирма Эталон» ЖШС қызмет көрсетуді қолға алған. 13 жаңа жабық контейнер алаңы орнатылып, 53 еуроконтейнер сатып алынған. Қоқыс тасымалдайтын жаңа техника алынған, тағы бір техника қараша айының соңына дейін жеткізіледі. 43 контейнер алаңына кіреберіс жолдар да жөнделген. 29 қыркүйекте ҚТҚ жинау, тасымалдау және сұрыптау тарифі бір адамға 803 теңге болып бекітілген.

Қала қыстың қамына ретімен кіріскен. «Шығыс Жылу» филиалының станциясындағы жөндеу жұмыстарының 99%-ы аяқталған. Қазандықтар мен турбоагрегаттар жаңаланып, жылу магистралдарының 98%-ы жөнделген. Ауа райының күрт нашарлауына байланысты абаттандыру жұмыстары уақытша тоқтатылғанымен, станциядағы көмір қоры 19 946 тоннаға жетіп отыр. Бұл – 24 күнге жететін мөлшер. Қаражырадан қараша айында жеткізілуі тиіс көмір көлемі 25 000 тонна болса, 1–11 қараша аралығында 6 189 тоннасы жеткізілген. Үкімет қолдауы нәтижесінде станцияның тозу деңгейі бірнеше жыл ішінде 74,5%-дан 45,7%-ға дейін төмендеп, «жоғары тәуекел» санатынан шығуына мүмкіндік берген. Жылу жүйелерінің тозуы да 82%-дан 66,8%-ға дейін төмендеген.

Қысқы жол күтімі де ойдағыдай ұйымдастырылған. 2025–2026 жылдардағы маусымға 257 млн теңге бөлініп, 25 арнайы техника әзірленген. Қала аумағындағы 104 көпқабатты аудан көшесі, 183 жеке сектор көшесі және 33 тротуар тұрақты тазартылып тұрады. Сондай-ақ Риддер – Өскемен және Риддер – Поперечное трассаларында жолаушылар үшін үш жылыту пункті ұйымдастырылған.

Риддердің туризм әлеуеті жеке бір тақырыпқа айналып келеді. Қазір қалада 39 туристік нысан жұмыс істеп, номерлік қор 515 нөмірді, жалпы сыйымдылығы 1 586 орынды құрайды. 2025 жылдың тоғыз айында қаланы 32 650 турист таңдап, бұл көрсеткіш 5,8%-ға өскен. Қалада «Star Dust Camp» және «Эдельвейс» тау-шаңғы базалары жұмыс істеп тұр. Жаз мезгілінде экотуризмнің дамуы ерекше байқалады: Батыс Алтай қорығындағы бес бағыт бойымен саяхаттар ұйымдастырылып, түрлі фестивальдер өтеді. Жыл соңына дейін «Ridder Inn» қонақүйі мен «Палевая Яма» демалыс базасы іске қосылып, номерлік қор 37 нөмірге кеңейеді.

2025–2027 жылдары туризм саласында бірнеше жаңа жоба қолға алынбақ: «Эдельвейс» кешенін кеңейту, «Компас» туристік кешенін салу, сондай-ақ Поперечное ауылында «Cabanna de ski» қонақүйін салу жоспарланған.

Туризмді дамытудағы ең ірі бастама – «Анатау» тау-шаңғы кластері. Швейцариялық Bartholet Maschinenbau AG компаниясымен бірлесіп Ивановский жотасы мен Проходной Белок аумақтарына зерттеу жүргізілген. Зерттеу нәтижесінде Ивановский жотасы тау-шаңғы спорты мен жаппай туризмге, ал Проходной Белок туризмнің экстремалды бағыттарына тиімді деп анықталған. Екі аумақты бір инфрақұрылымдық жүйеге біріктіру жоспарланып, швейцариялық компанияға жобаның тұжырымдамасы мен техникалық шешімдерін әзірлеу үшін материалдар берілген.

Денсаулық сақтау саласында да маңызды жобалар бар. Қалада 200 орындық стационары және ауысымына 500 адам қабылдайтын емханасы бар көпсалалы аурухананың құрылысы жүргізіліп жатыр. Нысанның құрылысы 2021 жылдың желтоқсанында басталған, аяқталу мерзімі – 2025 жылғы 16 желтоқсан. Қазіргі уақытта емхананың дайындығы 90%-ға жеткен. Дәрігер тапшылығы бар, мәселен, қалаға 9 маман қажет. Жыл басынан бері 9 дәрігер келгенімен, олардың сегізі түрлі себеппен кетіп қалған. «Қазцинк» компаниясы жас мамандарды тарту мақсатында бес дәрігерге 1 млн теңгеден көтерме төлем жасаған. 2026 жылы әкімдік тағы бес дәрігерге тұрғын үй бөлуді жоспарлап отыр.

Білім беру саласында қалада 33 білім нысаны жұмыс істейді. Бастауыш сыныптың 2 650 оқушысы мен аз қамтылған отбасылардан шыққан 194 бала тегін тамақпен қамтылған. 2025 жылы 4 мектеп пен 3 балабақша ағымдағы жөндеуден өтеді, ал №14 мектепке 374,4 млн теңгеге күрделі жөндеу жоспарланған. Қалаға үш жаңа пән кабинеті – физика, биология және робототехника кабинеттері сатып алынған. «Қазцинк» есебінен салынатын 600 орындық жаңа мектептің дайындығы 40% деңгейінде.

Әлеуметтік салада қаланың 2 155 мүмкіндігі шектеулі азаматына, 11 320 зейнеткеріне және 371 көпбалалы отбасына қолдау көрсетіліп отырады. 2025 жылы атаулы әлеуметтік көмек 87 отбасыға 34,9 млн теңге мөлшерінде тағайындалған. 352 адам қалпына келтіру орталықтарына жіберілген. Жыл басынан бері 2 283 жұмыс орны ашылып, жылдық жоспар 101% орындалды. 400 АЕК көлеміндегі грант арқылы 16 тұрғын өз кәсібін ашқан, жалпы сома 24 млн теңгеден асқан.

Осылайша, Риддер қаласы инфрақұрылымдық жаңғыру мен әлеуметтік тұрақтылық бағыты бойынша ауқымды жұмыс атқарып келеді. Экономика мен туризмнің дамуы, инвестицияның артуы, жаңа жобалардың қолға алынуы – қалада өзгерістердің жүйелі түрде іске асып жатқанын дәлелдейді. Ал «Анатау» сынды ауқымды кластердің іске асуы Риддерді Қазақстанның туризм картасындағы маңызды орталықтардың біріне айналдыратыны сөзсіз.

Елизавета Седых

Фото: Жасанды интеллект