Әр жыл сайын елімізде үлкен көлемде қалдықтар пайда болады, олардың тек аз бөлігі ғана қайта өңдеуден өтеді. Қалғаны қоқыс полигондарға жіберіледі. Бірақ бұл жағдай басқа, алайда жүрегі жанашыр және шығармашылық тұрғындары бар жерлерде әрқашан басқа: мысалы, Өскемен қаласының экобелсендіі және блогері Людмила Евженкова. Ол 10 жылдан астам уақыт бойы қаланың экологиялық мәселелерін шешумен айналысып келеді. Бір жыл бұрын ол шыны бөтелкелерді қайта өңдеп, олардан тұрмыстық заттар мен сувенирлер жасау әдісін ойлап тапты, деп хабарлайды Altainews.kz тілшісі.

Қоқысты жинап, оны қала сыртына шығарып қою аз. Қайта өңдеуді жолға қойып, утилизацияланған заттарға екінші өмір беру – бұл қазіргі заманғы экологиялық білімді қоғамның мақсаты болуы керек. Бұл пікірді біздің кейіпкеріміз алға тартады.

Людмила Евженкова сөздеріне сүйенсек, қазіргі кезде қаланың тек пластик пен шыныны сұрыптау мүмкіндігі бар, бірақ бұл тек шағын ауқымда жүзеге асырылады.

ҚАЛДЫҚТАР ТАБЫСҚА АЙНАЛАДЫ

Шыныны қайта өңдеу бойынша мини-зауыт құру идеясы Людмилаға қоқысты жинау мен қайта өңдеу мәселесінде басқаларды ынталандыру жолдарын іздегенде келді. Ол өзіне қарап, экологиялық акциялардан басқа, адамдарды қоқысты жинауға және қайта өңдеуге қалай тартуға болатынын ойлап көрді.

Жылдам арада Людмила бизнес-жоспар құрып, «үй жағдайында» мини-кәсіпорынның концепциясын әзірледі, тұтынушылық кредит алып, процесті іске қосты. Осы барлық жұмыстарға бір жылға жуық уақыт кеткен.

Шыныны таңдаудың себебін сұрағанда Людмила бірнеше фракцияларды қарастырғанын, бірақ шыныны таңдағанын айтты, себебі ол күрделірек әрі қызықтырақ көрінді. Сонымен қатар, таңдауына бірнеше жыл бұрын болған оқиға әсер еткенін айтты.

Людмила шыныны ұсақтаудан бөлек, декоративті түрде кесу әдісін де қолданады. Бірақ ол бизнесін тоқтатып қалмайды, үнемі жаңа тәсілдерді ойлап тауып, ісін кеңейтуді көздейді.

Людмила жастарға, өз ісін ашқысы келетіндерге қалдықтарды қайта өңдеуге назар аударуды ұсынады, себебі бұл сала мемлекет тарапынан қолдау табады және дамуға кең мүмкіндіктер береді.

ШЫНЫДАН ТҮРЛІ БҰЙЫМДАР ЖАСАЙДЫ

Людмила айтуынша, өндіріс процесі үй жағдайында, арнайы шағын бөлмеде жүреді. Онда шыныны ұсақтайтын станок және басқа қажетті жабдықтар бар. Ол бұл әдісті Қазақстанда бірегей деп атап өтеді, себебі әдетте шыныны пештерде балқытып, әртүрлі бұйымдар жасау үшін пайдаланады.

Процесс Людмила шыны бөтелкелерін қабылдау пункттерінен және таныстарынан жинаудан басталады. Ол кез келген түсті және пішінді шыныны пайдалана алатынын айтады, өйткені неғұрлым жарқын шыны болса, одан жасалатын бұйымдар соғұрлым қызықты болады. Тазартылған бөтелкелер арнайы ұнтақтағышта ұсақталып, шынының ұсақ ұнтағы алынады. Бұл процесс шикізат көлемін азайтып, оны әрі қарай өңдеуге дайындайды.

Айта кетейік, ұсақтағышты Людмиланың инженер әкесі өз қолымен жасаған. Қазіргі уақытта Людмилаға қымбат құрал-жабдықты сатып алуға мүмкіндігі жоқ.

Ұсақталған ұнтақтан арнайы полимерлік қоспамен әртүрлі бұйымдар жасалады: вазалар, табақтар, стакандар, шамдар, сувенирлер және басқалар. Өнім түрлерін әртараптандыру үшін ол үнемі жаңа пішіндер мен дизайнмен эксперимент жүргізеді.

Людмила өз бұйымдарын әлеуметтік желілер арқылы және жергілікті жәрмеңкелерде сатады. Қазіргі таңда олар Өскемен мен Қазақстанның басқа қалаларының тұрғындар арасында сұранысқа ие. Ең бастысы, шебердің өзі атап өткендей, бұл бұйымдар өз иелеріне қалдықтарды дұрыс сұрыптаудың маңыздылығын еске салады, себебі ол қоршаған ортаны ластамауға көмектеседі.

ӨЗІМІЗДЕН БАСТАЙЫҚ

Людмила Евженкова жасаған шыны бөтелкелерді қайта өңдеу технологиясы қалдықтарды пайдалы әрі әдемі бұйымдарға айналдыруға мүмкіндік береді. Бұл тек қоқысты қоқыс полигонынан азайтуға ғана емес, сонымен қатар жабық циклды экономикаға үлес қосуға да ықпал етеді.

Өз өнімдерін сатумен қатар, Людмила қоғамдық жұмыс та атқарады. Ол ересектер мен балаларға қоқысты сұрыптауды үйретіп, экологиялық этиканы меңгеру жолдарын көрсететін тегін шеберлік сыныптарын өткізеді.

Людмила Евженкова – қоршаған ортаны қорғау жолында бір адамның қандай үлкен үлес қоса алатынын көрсететін нақты мысал. Оның жұмысы айналасындағыларды қалдықтарды қайта өңдеудің жаңа тәсілдерін іздеуге және экологиялық таза өнімдер жасауға шабыттандырады.

ҚАЖЕТТІЛІК ЖӘНЕ ПАЙДА

Қалдықтарды қайта өңдеу мен сұрыптау тек экологиялық қажеттілік қана емес, сонымен қатар экономикалық пайда да әкеледі. Қайта өңделген материалдар жаңа өнімдер өндіру үшін пайдаланылуы мүмкін, бұл шикізат алу қажеттілігін азайтып, табиғи ресурстарды үнемдеуге көмектеседі. Сонымен қатар, қалдықтарды қайта өңдеу жаңа жұмыс орындарын ашуға және экономика дамуына ықпал етеді.

Қазақстанда соңғы жылдары қалдықтарды қайта өңдеу және сұрыптау жүйесін дамыту бағытында қадамдар жасалуда. 2021 жылы жаңа Экологиялық кодекс қабылданды, ол қалдықтарды сұрыптап жинауды енгізу және қалдықтарды қайта өңдеу кәсіпорындарын салуды қарастырады.

Қазақстанның кейбір қалаларында қалдықтарды сұрыптау бойынша пилоттық жобалар іске қосылды. Мысалы, Астанада пластик, қағаз, металл және шыны үшін сұрыптау контейнерлері орнатылды. Алматыда пластик қалдықтарын қайта өңдеу зауыты жұмыс істейді, ал Шымкентте қатты тұрмыстық қалдықтарды қайта өңдеу зауыты бар.

Алайда, Қазақстандағы қалдықтарды қайта өңдеу деңгейі әлі де төмен болып отыр. Бұл мәселенің негізгі себептерінің бірі – қажетті инфрақұрылымның нашар дамуы. Сонымен қатар, Қазақстан халқы қалдықтарды қайта өңдеудің маңыздылығы туралы жеткілікті ақпаратқа ие емес және әрдайым қалдықтарды сұрыптауға ынталы болмайды.

Ал, тұрмыстық қалдықтарды қайта өңдеу және сұрыптау жүйесін дамыту – экологиялық тұрақты әрі экономикалық дамыған қоғам құруға қадам. Әрқайсымыз осы үлкен процесте өз үлесімізді қоса аламыз.

Екатерина Скударнова

Фото: Людмила Евженкованың жеке мұрағатынан