Қатынастарды аяқтау әрқашан қиын. Ал егер мәселе некеге қатысты болса – әсіресе қиын. Бірге өмір сүрген жылдар ішінде көптеген жақсы және қызықты жағдайлардан өткен, бір-бірін байланыстыратын нәрселер көп. Бірақ байқалмайтын қабырға пайда болғанда бір кездері сүйікті адам сол қабырғаның арғы жағында қалып қойған. Сол кезде ажырасу туралы сұрақ туындайды, деп хабарлайды Altainews.kz тілшісі.

Некені сақтап қалуға тырысу керек болған кезде және қашан бөліну жақсы екенін қалай түсінуге болады? Ажырасу туралы шешім ауада жылдар бойы қалқып тұрып, маңызды өзгерістерге шешім қабылдауға немесе қатынастардағы дағдарысты еңсеру жолын табуға кедергі келтіруі мүмкін. Біз практикалық психолог Олеся Коваленкодан оқырмандарға ажырасу алдында тұрған ерлі-зайыптыларға қалай көмектесуге болатынын айтып беруін сұрадық.

Сүйіспеншілікпен бір-бірін жақсы көретін адамдарды толық ажырасуға не әкеледі? Қазіргі отбасыларда ажырасудың жиі себептері қандай?

– Қазіргі қоғамда адамдар некелік қатынастарға бұрынғыдан гөрі жеңіл және еркін қарайды. Қазір мүлдем басқа жағдай. Біздің уақытымыздағы адамдар ажырасу мәселесінде икемді, оларды достар, туыстар, таныстар, әріптестер не айтады деген әлеуметтік салдары аса алаңдатпайды. Мен бүгінгі күні қазіргі қоғамдағы ажырасуларға себеп болатын бірнеше себептерді атай аламын.

Әрине, кез келген ажырасу – бұл жеке процесс. Бірақ әр жеке процесте өз заңдылықтары бар. Отбасында ажырасуға әкелетін негізгі себептердің бірі ретінде адамның физикалық және эмоционалдық зорлығын қоюға болады.

Отбасылық зорлық-зомбылық тақырыбы бүгін тек Қазақстанда ғана емес, бүкіл әлемде өзекті. Ең қызығы, қазіргі заманғы әйелдеріміз эмоционалды, физикалық, отбасылық зорлық-зомбылықта тек соққы мен қорлыққа төзіп, ажырасу туралы ойламайды.

Отбасында ажырасуға әкелетін тағы бір маңызды себеп ретінде әкесі немесе анасының алкогольдік, есірткілік немесе ойынға тәуелділігін атауға болады. Көп жағдайда екінші серіктес шыдамайды және жеңіледі.

Отбасындағы алдау тақырыбы – ең эмоционалды және ауыр тақырыптардың бірі. Сол сияқты ажырасудың өзі де екі жұбайға да, айналасындағы барлық адамдарға да, ең алдымен балаларға үлкен эмоционалдық соққы әкеледі.

Жұбайлардың бөлінуінің тағы бір себебі – отбасылық қатынастарға қанағаттанбау. Бұл бүгін біздің қоғамда ең кең таралған себептердің бірі болып отыр. Қанағаттанбау тұрмыстық және эмоционалды түрде кез келген формада көрінуі мүмкін. Отбасылық қатынастарда тең айырбас маңызды – бұл барлық адамдар бір-біріне көмектесіп, қолдау көрсеткен кезде болады. Егер тең айырбас бұзылса, қатынастарға қанағаттанбау болады.

Бұл сіз басында айтқан ажырасуға икемді көзқарастың бір себебі ме? Яғни, үйленіп, бір-бірінен бір нәрсе күтіп, бірнеше ай немесе жыл өткен соң мүлдем басқа жағдайға келеді.

– Бастапқыда ерлі-зайыптылардың құндылықтары мен мүдделері сәйкес келгені аса маңызды. Себебі олар бірге өмір сүре бастағанда, ерте ме, кеш пе бұл сәйкес келмеушіліктер өз рөлін ойнайды. Ерлі-зайыптылардың құндылықтар туралы түрлі көзқарастары ажырасу туралы шешімді қабылдауға айтарлықтай әсер етуі мүмкін, бірақ бірден байқалмауы мүмкін.

Сондай-ақ ажырасуға әкелетін себептер ретінде ата-аналардың балалардың отбасына жиі араласуын, туыстарының пікірлерін атауға болады, бұл міндетті түрде отбасында қақтығыстарды тудырады және кез келген қақтығыстар уақыт өте келе қарым-қатынасты үзуге және ақыр соңында ажырасуға әкеледі.

Сіздің практикаңызда қақтығыс жағдайын еңсеріп, сенім мен махаббатын қайтарған отбасылар қаншалықты жиі кездесті?

– Менің тәжірибемде отбасында күйеуінен де, әйелінен де опасыздық болған жағдайлар болды және біздің бірлескен күш-жігерімізбен барлық айтылмаған мәселелерді және түсінбеушілікті жеңе алдық. Ерлі-зайыптылар өздерінің отбасылық қатынастарын сақтап, қалпына келтіріп, бір-біріне сенімділікті қайтарып, кешіре алды.

Бұл әрқашан мені қуантады және одан әрі жұмыс істеуге шабыттандырады. Өкінішке орай, мұндай адал және батыл адамдар аз. Бірақ мен олардың уақыт өте келе көбейетініне сенемін.

Бұл үдерісте психологтың көмегі қажет пе? Әлде ерлі-зайыптылар қиын кезеңді өздері жеңе ала ма?

– Әрине, белгілі бір келісімдерге қол жеткізіп, ажырасу жағдайынан өз бетінше шығуға болады. Бірақ бірінші орынға эмоциялар, реніш, қанағаттанбау шыққанда – бұл сезімдердің дауылы кез келген адамды шайқалтып жіберуі мүмкін. Тек салқын ақылмен, эмоциясыз, бұл күрделі жағдайды түсінуге болады.

Екі тарап келіссөздер үстеліне отырып, өз мәселелерін талқылауға, үйлесім нүктелерін табуға және конструктивті диалог орнатуға тырысқанда, олар кедергілерді жеңіп, дағдарыс жағдайынан шығу үшін не істеу керектігін шешіп, бір-бірімен татуласа алады.

Егер бұл жоғары деңгейдегі саналы және ымыраға келуге дайын болу, бір-бірін тыңдау, түсіну және қателіктерді кешіру болмаса, онда психолог осындай жағдайларда делдал рөлін атқара алады – бәлкім, тіпті аудармашы рөлін де, – ол ерлі-зайыптылардың әрқайсысына оның серіктесі не ойлайтынын және не сезінетінін түсіндіреді.

Маман қақтығысушы тараптарды татуластырушы бола алады, ол қақтығыстардың барлық кезеңдерінен өтуге көмектеседі, әдетте олардың саны көп болады. Психолог оларды жеңуге және болашақта тыныштық пен келісімде өмір сүру үшін шешім мен әрекеттерді жасауға көмектеседі.

Ажырасу – сезімдердің шегіне жеткен кезде қажытатын процедура. Осы шекаралық жағдайдан өзіңіз үшін ерекше шығынсыз қалай шығуға болады?

– Ажырасудың өзі заңды процесс ретінде күрделі емес және уақыт бойынша өте жылдам, әсіресе ерлі-зайыптылар арасында мүлікті бөлуге қатысты даулар болмаса.

Ал психологиялық тұрғыдан бұл – өте күрделі процесс. Эмоционалды тәжірибе бойынша ажырасу тек өлімнен ғана кейін тұрады. Мұнда да көп адамдар қайғының барлық кезеңдерінен өтеді: жоққа шығару, ашу, келісім, депрессия және қабылдау. Сондықтан, өкінішке орай, мүлдем шығынсыз болмайды. Біз тек осы шығындарды азайту туралы ғана айта аламыз.

Ең жақсысы – ажырасуды трагедияға айналдырмау. Өте маңыздысы – жағдайды қабылдау: осылай болды, тату отбасын құра алмадық, болмады. Мұндай жағдайлар болады. Ешкім бұдан сақтандырылмаған. Біз өз қателіктерімізден үйренеміз және басқалардың қателіктерінен сабақ алмаймыз.

Біреудің қолдауынсыз эмоциялармен өз бетіңізше күресу өте қиын, сондықтан жақындардың қолдауы өте маңызды. Әрине, мұндай жағдайда кәсіби маманға, психологқа жүгіну ең дұрысы. Мен барлығын осыған шақырамын.

Өзіңіз ойлаңызшы, біз жарақат алған кезде – мысалы, қолымызды сындырған кезде – бірден травматологқа барамыз, ол гипс салады. Біз біраз уақыт сынған қолымызды емдейміз. Психикамен де дәл солай болады. Егер психикамызды бұзатын жағдайлар болса, неге оны емдемейміз? Немесе егер біз оны көрмесек, сезбесек, ол жоқ деген сөз бе? Бұл да – емдеуді қажет ететін орган.

Соңғы кеңес: ажырасу кезінде барлық жағдайды жібере салуға болмайды. Егер мүлікке қатысты сұрақтар туындаса, заңгермен кеңесу керек. Эмоциялармен күресу мүмкін болмаған кезде – психологқа барған жөн. Бұдан ұялмау керек. Өйткені қалпына келтіру процесі жылдарға созылмай, айтарлықтай қысқаруы мүмкін.

 Екатерина Гуляева