Сәкен Сейфуллиннің өмірге келуі екі мыңжылдықтың қиылысында, яғни ХІХ мен ХХ ғасырлардың түйісуінде болып, ерекше жарқын әрі мазмұнды өмір сүргенін айтуға болады. Ол поэзия мен прозада шынайы шығармашылықпен айналысып, әр түрлі тарихи кезеңдер мен қоғамдық-саяси формациялардың өткелдерінде көрнекті тұлға болды, деп хабарлайды Аltainews.kz тілшісі.

Оның өмірі қаншалықты трагедиялық болса, соншалықты бақытты да болды. Осылайша, қытайлық даналықтың «әлемдегі ірі өзгерістердің кезеңінде туған және өмір сүрген адам бақытсыз болады» деген пайымының дұрыстығына көз жеткізуге болады. Өйткені Сәкен Сейфуллин өз бойында екі бір-біріне қайшы келетін қасиетті үйлестіре білген тұлға болды. Ол – үлкен саяси қайраткер ретінде дарынды әрі қазақ әдебиетінің жарық жұлдызы болған көрнекті әдебиетші. Сонымен қатар, Сейфуллин өзінің шығармашылық жолында Қазақстан Жазушылар Одағының негізін қалаушы ретінде де танылды.

Саяси және шығармашылық салалардағы терең өзгерістер – бұл Сейфуллиннің жүрегіне от беріп, оның қайраткер ретінде де, жазушы ретінде де қалыптасуына себеп болған факторлар болуы мүмкін. Өткен ғасырдың ең ірі өзгерістер кезеңінде, Сейфуллин саяси басшылық пен халықтың даңқына жетіп, әлемдік өзгерістердің шыңына көтерілді, бірақ ол өзіне қарсы пікірлер мен қайшылықты сезімдерді де тудырды. Саяси және әдеби алаңдарда мұндай күрделі жағдайлар өзара бірге жүреді. Алайда, билік пен шығармашылықтың ауыр жүгін тек нағыз күшті әрі дарынды адамдар ғана көтере алады.

ЖҰЛДЫЗДЫҢ МАСШТАБЫ

Егер қазақ әдебиетінің классиктері Шоқан Уәлихановты халық тарихындағы орны мен рөлін айрықша бағалап, оны құйрықты жұлдызға теңесе, Сәкен Сейфуллинді қазіргі қоғамдағы медиа тұлғалар мен бірінші дәрежелі жұлдыздар қатарына қосуға болар еді. Ол – таңғажайып харизмаға, классикалық еркектік сұлулыққа, сыртқы және ішкі тартымдылыққа ие адам еді. Дегенмен, бұл метафора саясаткер әрі қазақ әдебиетінің классигі ретінде оның тұлғасы мен шығармашылық дарынын толық жеткізе алмайды.

Саясаттың мүмкіндіктер өнер екенін, оның да өзгермелі болатынын көпшілік айтады, бірақ шығармашылық салада да жағдай өзгеше емес. Дегенмен, Сәкен Сейфуллиннің саяси көзқарастары, принциптері, азаматтық ұстанымы мен шығармашылық мұрасы уақыт сынынан өтіп, өзгермейтін, қайта қарауға жатпайтын мәнге ие болды. Оның мемлекет құрылысы, шығармашылық бірлестіктердің негізін қалаудағы рөлі, Қазақстандағы алғашқы жазушылар мен ақындар одағын құрудағы еңбегі соншалықты маңызды, ол кез келген саяси формацияда да талассыз болып қала береді.

Сәкен Сейфуллиннің шығармашылығын гуманитарлық ғылымдар өкілдері жақсы біледі. Филологтар мен журналистер алғаш рет мектеп бағдарламасы аясында «Тар жол тайғақ кешу», «Атаман Анненковтың өлім вагоны» шығармалары мен оның өлеңдері мен поэмаларын оқыды. Кейінірек оның шығармашылығы университеттік әдебиет курстарында, журналистика сабақтарында кеңінен зерттелді.

Бұған дейін осы жолдардың авторы Сейфуллиннің шығармашылығымен әлдеқашан таныс болып шыққанын білмей, оның шығармаларын бала кезінде алғаш рет оқып, сол кездің өзінде жазушының шығармашылығына қызығушылық танытқанын түсінді.

 «ХАЛЫҚТЫҚ» ШЫҒАРМАШЫЛЫҚ

Әдебиет пен поэзиядағы «халықтық» ұғымы туралы сөз қозғалғанда, бұл әдетте әдебиет теориясынан алынған ғылыми анықтама ретінде қабылданады. Бірақ өмірде бәрі басқаша және біз бұл мәселені өз тәжірибемізде байқадық. 1960-70 жылдары ата-аналарымыз арасында «Тау iшiнде» атты ән өте танымал болды. Ол әнді үлкендер отбасы мүшелерімен, қонақтар арасында, мерекелерде айтып, сондай-ақ ауылдық клубтардан, мәдениет үйлерінен, радио мен теледидардан естуге болады еді.

Сол кезде көп адамдар әннің сөздері мен музыкасын кім жазғанын аса маңызды деп санамайтын. «Бұл ән бізге ұнайды, демек, ол халықтық» деп ойлаған олар. Осылайша, әндер мен сөздердің халықтық екенін түсіну – қарапайым әрі түсінікті болды. Оның авторы Сәкен Сейфуллин екенін көпшілік білмей қалған, өйткені тіпті әннің өзі халықтық болып кеткен.

Мұның бәрі Сәкен Сейфуллиннің шығармашылығын жаңа қырынан тануға себеп болды. 130 жылдығына орай, Сейфуллиннің шығармашылығы оның өмірінен кейін де сақталып, ұрпақтар арасынан орын табуда. Әрине, саясаткерлер уақыт өте келе кетеді, бірақ ақындар мен жазушылар халықтың жадысында ұзақ өмір сүреді, себебі олар өзінен кейін шығармашылық мұра қалдырады.

Сейфуллиннің музыка мен поэзия саласындағы халықтық мұрасы әлі күнге дейін біздің жүрегімізде өмір сүруде, оның өнері дәуірлер мен қашықтықты жеңіп, ұрпақтан ұрпаққа жетуде.

ҰЛТ ҚАЙМАҒЫ

Ерлер арасында адамның сыртқы келбетіне көп назар аудару дәстүрі жоқ болғанымен, халық арасында әрқашан жақсы тілек білдіру, яғни бата беру дәстүрі сақталған. Бұл көне дәстүр бүгінде де халық арасында оң пікірді қалыптастырып, жақсы ойлар мен тілектердің жүзеге асуына ықпал етеді. Бүгінгі таңда халықтың тілегінде Жамбылдың ұзақ ғұмырын, биелердің даналығын және Сәкеннің сәнін, яғни сыртқы және рухани сұлулығын тілейді. Осылайша, Сәкен Сейфуллиннің сыртқы келбеті ерлердің әсемдігінің эталоны ретінде танылған.

Халықтың мойындауы – ең маңыздысы. Ол ешқандай жарнама мен маркетингтік әдістерден жоғары тұр, себебі халықтық тану уақытша емес, тұрақты болып табылады. Сәкен Сейфуллин кең ойлы, көптеген танымал саясаткерлермен қарым-қатынас орнатқан, оның ішінде Ленинмен де кездескен. Сондықтан оның саяси репрессияларға ұшырауы таңқаларлық емес, өйткені сол кезеңде Сәкен сияқты тұлғалар «ұлттың шыңы» ретінде саналған.

БІЛІМГЕ ҚҰШТАРЛЫҚ

Сәкен Сейфуллиннің автобиографиялық шығармаларында білімге деген құштарлық, үнемі жаңа нәрселерді үйренуге және өзгелерге өз тәжірибесін жеткізуге деген ұмтылыс айқын көрінеді. Оның өлеңдері адамдарды жарқын болашаққа, жаңа мүмкіндіктерге жетелеп, белгілі бір дәрежеде Максим Горькийдің «Буревестник туралы әнімесімен» үндеседі. Сейфуллиннің «Көкшетау» поэмасы да жаңа қырынан танылады, онда қазақ халқы үшін қасиетті орындар – Бурабай мен Окжетпес туралы аңыздар мен тарихқа негізделген деректер ашылады.

Сәкен Сейфуллин жазғандай, қазіргі Астана, сол кездегі жаһандық өзгерістердің әсерінен, Қазақстанның саясат, экономика, мәдениет және спорт орталығына айналып отыр және бұл орындар Сейфуллин поэмасында айтылған қасиетті жерлермен тығыз байланысты. Қала бір жағынан жазушының болашаққа деген көрегендігін, қазақ жеріндегі күшті энергетикалық орындардың әсерін дәл бейнелейді.

Сейфуллиннің шығармашылығын зерттеу кезінде оның отбасылық ортада өнер мен мәдениетке, айтыс және халықтық шығармашылыққа деген сүйіспеншілік байқалады. Жазушының алғашқы білім мен мәдениетке деген қызығушылығы оның барлық шығармашылық өмірінің негізін қалаған.

Сейфуллиннің жазған өлеңдері халықтың жан-дүниесінің кеңдігін, тыныштық пен бақытты сезімдерін бейнелейді, бұл оның революциялық және соғыстан алдындағы қиын жылдардағы күйзелістеріне қарамастан, адамға қажет маңызды құндылықтардың көрінісі ретінде көрінеді.

 Тайыр Сапарғалиев

Фото: Zharar.com, Wikimedia.org