Климаттың өзгеруі – қазіргі заманның ең үлкен қауіптерінің бірі, ал көмірқышқыл газының шығарындылары осы процеске тікелей әсер етеді. 2015 жылы қабылданған Париж келісімінен бері халықаралық қауымдастық парниктік газдарды азайтудың түрлі жолдарын іздеуде.

Бүгінгі таңда 194 ел, оның ішінде Қазақстан да, өзіне көміртегі ізін азайту бойынша міндеттемелер алды. Бұл келісім аясында төмен көміртекті болашаққа көшу және климаттық мақсаттарға қол жеткізу жолында ядролық энергетика маңызды рөл атқарады, деп хабарлайды Altainews.kz тілшісі Ranking.kz сайтына сілтеме жасап.

Энергетика секторы көмірқышқыл газ шығарындыларының шамамен 40%-ын құрайды, сондықтан бұл мәселе климаттың өзгеруімен күресуде аса өзекті болып табылады. Көміртегі шығарындыларының негізгі көздері ретінде бірнеше энергетикалық ресурстарды атап өтуге болады.

Біріншіден, көмір ең көп көмірқышқыл газын шығаратын энергия көзі болып саналады. Орташа есеппен алғанда, көмір электр энергиясын өндіру кезінде 1 киловатт-сағатқа 800-1000 грамм СО₂ шығарады. Көмір қазіргі уақытта электр энергиясының маңызды көзі болғанымен, оның қоршаған ортаға кері әсері үлкен болғандықтан, балама энергия көздерін іздеу қажеттілігі туындап отыр.

Екіншіден, табиғи газ көмірге қарағанда анағұрлым төмен көміртекті көз болып табылады. Оның көміртегі ізінің көлемі шамамен 400-500 г/кВт·сағ құрайды. Алайда табиғи газды өндіру және тасымалдау кезінде метанның ағып кетуі жалпы климаттық әсерді арттырады.

Үшіншіден, қалпына келетін энергия көздері, мысалы, күн және жел энергиясы, ең аз көмірқышқыл газының шығарындыларына ие. Күн электр станцияларында СО₂ шығарындылары шамамен 20-50 г/кВт·сағ, ал жел станцияларында 11-12 г/кВт·сағ құрайды. Дегенмен, бұл энергия көздері ауа-райына тәуелді болғандықтан, қосымша резервтік қуаттар қажет, бұл көмірқышқыл газының шығарындыларын арттыруы мүмкін.

Төртіншіден, атом энергиясы парниктік газдарды аз шығаратын сенімді энергетикалық көз болып саналады. Атом электр станцияларында СО₂ шығарындылары бар болғаны 5,1-6,4 г/кВт·сағ құрайды, бұл оны экологиялық таза электр энергиясын өндірудің ең тиімді әдістерінің біріне айналдырады.

Дамыған елдердің тәжірибесі көрсеткендей, атом энергетикасы жоғары елдерде көміртегі шығарындылары айтарлықтай төмен. Мысалы, Францияда электр энергиясының шамамен 65%-ы атом станцияларынан өндіріледі, ал СО₂ шығарындылары әлемдегі ең төмен деңгейде – небәрі 56 г/кВт·сағ құрайды. Бұл көрсеткіш атом энергетикасының елдің энергетикалық балансындағы үлесін арттыру арқылы көмірқышқыл газының шығарындыларын айтарлықтай азайтуға болатынын дәлелдейді.

2023 жылы өткен COP-28 конференциясында 20 мемлекет, оның ішінде АҚШ және Франция, атом энергиясын өндіру қуатын 2050 жылға дейін үш есе арттыру туралы декларацияға қол қойды. Еуропалық Парламент атом энергиясын «жасыл» энергия ретінде мойындап, Еуропа мен әлемдегі атом энергетикасын дамытудың жаңа мүмкіндіктерін ашты.

Көмір қоры мол Қазақстан үшін атом энергетикасын дамыту – парниктік газдар шығарындыларын азайтудың маңызды жолы. Қазақстан әлемдегі ең ірі уран қорына ие елдердің бірі болып табылады және уранды өндіруде көш бастап келеді. Бұл әлеует атом электр станцияларын құру арқылы елдегі көміртегі шығарындыларын айтарлықтай азайтуға мүмкіндік береді.

Қорытындылай келе, атом энергетикасы климаттық өзгерістермен күрес және көмірқышқыл газын азайту бойынша маңызды құрал болып саналады. Халықаралық тәжірибе атом энергиясының көміртегі ізін азайтудағы тиімділігін дәлелдеді, ал Қазақстан бұл тәжірибені тиімді пайдалану арқылы климаттық мақсаттарға қол жеткізе алады.