2025 жылғы 14 ақпан күні Шығыс Қазақстан облысының бұрынғы әкімі Ермек Қошербаев Қазақстан Республикасының Премьер-министрінің орынбасары қызметіне тағайындалды. Ол өңірді 2023 жылдың маусым айынан бері басқарды. Екі жыл бойы облысты басқарған Ермек Көшербаев қандай бастамаларымен есте қалды?

Ашықтық пен әділеттілік – басты қағида

Өңір басшысы қызметіне кіріскен алғашқы күннен бастап Ермек Көшербаев ашықтық пен әділдік қағидаларын басшылыққа алды:

Төтенше жағдайларға жедел әрекет ету

2023 жылдың қазан айында Зайсан қаласында қазандық жарылып, бірнеше адам зардап шекті. Ермек Көшербаев оқиға орнына түн ішінде жетіп, жарақат алғандарға көмек көрсету жұмыстарын үйлестірді.

2024 жылдың тамыз айында KAZMinerals компаниясына қарасты «Ертіс» шахтасында қайғылы оқиға орын алып, төрт кенші қаза тапты. Аймақ басшысы марқұмдардың отбасыларына көңіл айтып, материалдық көмек ұйымдастырды, сондай-ақ кен орындарында қауіпсіздік шараларын күшейту бойынша нақты қадамдар ұсынды. Қиын сәтте ол тек басқарушылық шешімдер қабылдап қана қоймай, жақындарынан айырылған жандарға қолдау көрсетіп, осындай оқиғалардың қайталанбауы үшін жүйелі шараларды қолға алды.

Сол жылдың желтоқсан айында Риддер ЖЭО-да газ қоспасы жарылып, алты адам зардап шекті. Облыс әкімі бұл жағдайды да тұлғалық бақылауына алып, жедел жәрдем ұйымдастырып, өңірдегі барлық энергетикалық нысандарға кешенді тексеру жүргізуді тапсырды.

Айта кету керек, Риддерде жылу инфрақұрылымы өте сындарлы жағдайда болатын. Екі жыл ішінде ауқымды жаңғырту жұмыстары жүргізіліп, станцияның тозу деңгейі 74,5%-дан 45,7%-ға, ал жылу желілерінің тозуы 82%-дан 66,8%-ға дейін төмендеді. Бұдан бөлек, Өскеменде де жылу жүйелерін жаңғырту жобасы мақұлданды. Бұл ескірген құбырлар мен жабдықтар салдарынан орын алатын жылу беру мәселелерін шешуге септігін тигізеді.

Бұл оқиғалар Ермек Беделбайұлының қиын кезеңде халыққа шынайы қолдау көрсетіп, әрдайым олардың жанынан табылғанын тағы да дәлелдеді.

2024 жылғы қаңтар: жаңа аудандардың құрылуы

Маңызды оқиғалардың бірі – 2023–2024 жылдары Үлкен Нарын мен Марқакөл аудандарының қайта құрылуы. Президент Қасым-Жомарт Тоқаевтың шешімімен жүзеге асқан бұл бастама шекара маңындағы елді мекендерге жаңа серпін берді. Жаңадан жұмыс орындары ашылып, тұрғындардың тұрмыс сапасы жақсарды, сондай-ақ шекара қауіпсіздігі күшейді.

2025 жылғы қаңтар: авиация саласындағы жаңа нысандар

Президенттің тапсырмасымен Катонқарағай ауылында және Зайсан қаласында жаңа әуежайлардың құрылысына дайындық басталды. Бұл – тек тұрғындардың қолайлығы үшін жасалған қадам ғана емес, сонымен қатар аймақтың туризм, ауыл шаруашылығы және шағын бизнес салаларында жаңа мүмкіндіктерге жол ашатын стратегиялық шешім.

Инвестиция – табысты экономиканың негізі

2024 жылы Шығыс Қазақстанда инвестиция көлемі 15,6%-ға өсіп, 770 млрд теңгеге жетті. Құрылыс саласында 24%-дық өсім тіркеліп, 400 мың шаршы метрден астам тұрғын үй пайдалануға берілді.

Аймақ бюджеті 2022 жылы 366 млрд теңге болса, 2024 жылы 580 млрд теңгеге жетті, оның ішінде 130 млрд теңге өңірдің дамуына бағытталды. Бұл көрсеткіштер Шығыс Қазақстанның инфрақұрылымын жаңғыртуға және тұрғындардың өмір сапасын арттыруға бағытталған жүйелі жұмыстың нәтижесі екенін көрсетеді.

Бизнеске қолдау көрсету

Өңірде шағын және орта бизнеске ерекше назар аударылды. Адамдарға тұрақты жұмыс, әділ табыс әкелетін, ал өңір бюджетіне жаңа салық түсімдерін қамтамасыз ететін жобаларға қолдау көрсетілді.
Өндіріс пен тұтыну балансы егжей-тегжейлі зерттелді: аймақта қандай өнімдер өндіріледі, көршілес өңірлерде қандай тауарларға сұраныс бар және жаңа нарықтарға қандай өнімдер шығаруға болады. Бұл экспорттық әлеуетті тиімді реттеуге мүмкіндік берді.

 
Жоспарлау жүйесін нақты жүргізу үшін өңірлік жобалық кеңсе құрылды, әр қала мен ауданға 5 жылдық даму жоспары бекітілді. Ауылдық жерлерде әр округтің ерекшеліктерін ескере отырып, жол карталары әзірленді.
Ауыл шаруашылығы саласында мал шаруашылығы мен қайта өңдеуге басымдық берілді, бұл өз кезегінде өсімдік шаруашылығының да жаңа мүмкіндіктерін ашты. 2024 жылы 1 миллион тонна дәнді және майлы дақылдар жиналды, бұл егін шаруашылығының айтарлықтай жетістігі болды.

Өнеркәсіп және жаңа зауыттар

2024 жылы өңірде жалпы құны 68 млрд теңге болатын 46 жаңа өндіріс іске қосылды. Олардың ішінде Маралды ауылында қараша айында іске қосылған «ВСАМ Продакшн» ЖШС алтын өндіру фабрикасы ерекше орын алады. Кәсіпорын жылына 250 мың тонна кен өңдей алады.
Сонымен қатар, тәулігіне 500 тонна май өңдейтін «ALTAI MAI» зауытының құрылысы аяқталу сатысында. Бұдан бөлек, Ұлттық жоба аясында 45 млрд теңгеге 10 ірі жоба іске асырылды.
Бұл өзгерістер тек есептік көрсеткіштерді жақсартумен шектелмей, аймақ экономикасына тікелей ықпал етті. Өңделген өнімнің экспорттағы үлесі 37%-дан 64%-ға дейін артты, бұл аймақтық өндірістің жаңа деңгейге көтерілгенін көрсетеді.

Жер қойнауын пайдаланушыларға арналған жаңа алгоритм

Бұрын пайдалы қазбаларды өндіру саласында нақты әрі түсінікті ережелер болмаған. Кәсіпорындар өздерінің жеке жүйесі бойынша жұмыс істеді, ал өңір бюджетіне аударылатын әлеуметтік төлемдер келісімдерге байланысты әртүрлі деңгейде болды. Бұл қаражаттың теңдей бөлінбеуіне алып келді.

2024 жылы бұл жүйе қайта қаралып, барлық жер қойнауын пайдаланушылар үшін бірыңғай алгоритм енгізілді. Енді салық және әлеуметтік төлемдер орташа өндіріс көлеміне негізделген тұрақты мөлшерлеме бойынша есептеледі, бұл процесті ашық әрі болжамды етті.
Нәтижесінде, 14 келісімшарт бойынша әлеуметтік төлемдер 34 есе өсіп, жылына 5 млн теңгеден 158 млн теңгеге дейін жетті. Бұл қаражат инфрақұрылымды дамытуға, коммуналдық желілерді жаңғыртуға, экологияны жақсартуға және әлеуметтік бағдарламаларды іске асыруға бағытталды.

Өңірдің цифрлық мүмкіндіктері

Алғашқы қадамдардың бірі әкімдік жұмысының тікелей онлайн-трансляцияларын енгізу болды. Бұл жерде жергілікті билік тұрғындармен өзекті мәселелерді талқылайды. Мұндай ашықтық аймақ үшін жаңа қадам болды: шенеуніктердің жабық кабинеттері ашылып, халықпен тікелей диалог орнады, кері байланыс күшейді, ақпаратқа қолжетімділік жеңілдеді.
Қазір өңірде бірыңғай деректер реестрі қалыптасып жатыр. Оған инфрақұрылым, жер, ресурстар, коммуналдық желілер және экономикалық көрсеткіштер туралы барлық мәліметтер енгізіледі.

Тағы бір маңызды жоба – өңірдің «цифрлық егізін» жасау. Бұл жай ғана компьютерлік модель емес, жасанды интеллект арқылы ауқымды деректерді талдайтын толыққанды жүйе. Ол мүмкін болатын мәселелерді болжауға, шешімдерді есептеп шығаруға және олардың ең тиімді жолдарын табуға көмектеседі.

Халықтың өмір сүру жағдайын жақсарту және әлеуметтік қолдау

Негізгі жобалардың бірі – «Отбасы банкімен» бірлесіп іске қосылған «Шығыс маманы» жеңілдетілген ипотекалық бағдарламасы. Оның мақсаты – жұмысшы мамандық иелеріне өз баспанасын сатып алуға көмектесу.

Бұл бастама тек адамдардың өмір сүру жағдайын жақсартып қана қоймай, өндіріс, құрылыс және ауыл шаруашылығы салаларындағы кадр тапшылығы жағдайында жұмысшы мамандықтардың беделін арттырды.

Бағдарламаның табысты болғаны соншалықты, бұл тәжірибе Қазақстанның басқа өңірлерінде де қолдануға ұсынылды.

Ұзақ өмір сүру орталықтары және тіл мектептері

2023 жылдың соңында өткен кезекті жұмыс кеңесінде Ермек Көшербаев аймақта егде жастағы азаматтардың бос уақытын ұйымдастыру әлсіз екенін атап өтіп, әр ауданда ұзақ өмір сүру орталықтары мен қызығушылық клубтарын құруды тапсырды. Нәтижесінде, бүгінде өңірде осындай орталықтар 167 нысанда ашылып, 274 бос уақыт секциясы жұмыс істейді. Бұл орталықтарда 250 нұсқаушы еңбек етіп, 3 423 зейнеткер үшін арнайы бағдарламалар әзірлеуде.

Сонымен қатар, қазақ тілін оқытуды кеңінен насихаттау мақсатында Ермек Көшербаевтың бастамасымен Қазақстан халқы Ассамблеясының қолдауымен 2024 жылы ауыл мектептері мен мәдениет үйлері негізінде 100 тіл орталығы құрылды. Бұл бастама аймақ тұрғындарының мемлекеттік тілді үйрену мүмкіндіктерін кеңейтуге бағытталды.

Денсаулық сақтау мен білім – өңірдің тұрақты дамуының басты факторлары

Өскеменде қан аурулары бар науқастарды емдеуді жетілдіретін Гематология орталығы салынуда. Риддерде ескі медициналық мекеменің орнына заманауи аурухана бой көтеруде, бұл тұрғындарға көрсетілетін медициналық қызмет сапасын арттырады.

Ауылдарға ерекше назар аударылды: пилоттық жоба аясында 35 жаңа медициналық пункт ашылып, тұрғындарды он шақырымдап жол жүру қажеттілігінен арылтты. Сонымен қатар, ауылдық жерлерде жаңа спорт және мәдениет нысандары салынды, 120 әлеуметтік мекеме жөндеуден өтті.

Білім беру саласы да назардан тыс қалмады. 2024 жылы «Комфортты мектеп» жобасы аясында өңірде 3 000 оқушыға арналған 7 жаңа мектеп ашылды. Олардың басым бөлігі Шемонаиха, Риддер, Өскемен және Белоусовка кентінде іске қосылды. 2025 жылы бұл тізімге Өскеменде және Опытное поле ауылында тағы екі мектеп қосылады.

Тасқынға - тосқын

2024 жылы елді мекендерді су басудың алдын алу мақсатында жүйелі дайындық жұмыстары жүргізілді. Аймақ билігі салдарын жоюдан гөрі алдын алу шараларын қолға алды: өзен арналары тазартылып, жағалаулар бекітілді, бөгеттер жөнделіп, арықтар салынды. Жаз және күз айларында атқарылған бұл жұмыстар 2025 жылдың көктемінде су тасқыны қаупін барынша азайтады.

Сонымен қатар, төтенше жағдайлар қызметінің материалдық-техникалық базасы айтарлықтай нығайтылды. Жалпы құны 8,1 миллиард теңгені құрайтын 131 бірлік арнайы техника сатып алынды. Бұл қатарда өрт сөндіру машиналары, сорғы станциялары және кез келген қауіпке жедел әрекет етуге мүмкіндік беретін мамандандырылған жабдықтар бар.

Мәдени серпіліс

«Туған жер – алтын бесігім» акциясы аясында халық шығармашылығын қолдауға ерекше көңіл бөлінді. Өңірде түрлі фестивальдер, байқаулар мен көрмелер ұйымдастырылып, Шығыс Қазақстанның мәдени мұрасы дәріптелді. Тарихи ескерткіштерді сақтау бойынша жобалар жүзеге асырылып, жергілікті шығармашылық ұжымдар мен қолөнер шеберлеріне қолдау көрсетілді.

2023-2024 жылдары «Ертіс концерт» сахнасы өңірдің әр түкпірінен келген өнерпаздардың бас қосатын алаңына айналды. Бұл жергілікті тұрғындарға аймақтың таланттарын танып-білуге және мәдени әртүрлілікті тамашалауға мүмкіндік берді.

 
2024 жылы облыстық филармонияда ірі қойылымдардың премьералары өтті. Олардың ішінде композитор Садық Мұхамеджановтың «Айсұлу» операсы, қазақ тілінде алғаш рет сахналанған атақты «Mamma Mia» мюзиклі және Иоганн Штраустың «Жарқанат» опереттасы бар. Сол жылы Шығыс Қазақстан әртістері көрші Абай облысына гастрольдік сапармен барып, көрермендерге осы ерекше туындыларды ұсынды.

 
ШҚО әкімі мәдени іс-шараларға әрдайым қолдау көрсетіп, көпшілігіне жеке өзі қатысып отырды. Ол рухани дамудың экономикалық өсіммен қатар жүретінін жиі атап өтті. Себебі қуатты өңір – бұл тек инвестиция мен инфрақұрылым ғана емес, сонымен қатар адамдардың өмірін байыта түсетін мәдениет.

«Шығыс Салбурыны» және туризмнің дамуы

Соңғы екі жылда дәстүрлі бүркітшілер фестивалі «Шығыс Салбұрыны» халықаралық деңгейге көтеріліп, Шығыс Қазақстанның ерекше брендіне айналды. 2024 жылы ол бес елдің өкілдерін жинаған маңызды мәдени оқиға болды.
Фестиваль қонақтарға қазақтың байырғы аңшылық дәстүрлерімен, берік адам мен табиғат байланысымен танысуға мүмкіндік берді. Аймақ басшылығының қолдауымен әйгілі бүркітші қыз Айшолпан Нұрғайыпқызы ШҚО-ға қоныс аударып, фестивальдің тұрақты қатысушысы атанды. Ол жас буынға қазақ мәдениетін насихаттауға, халықаралық қызығушылық тудыруға және халықтар арасындағы мәдени алмасуға үлес қосуда.

Экологиялық дағдарыспен күрес және «Өскемен тынысы» бюросы

2024 жылдың күзінде, жылыту маусымының басында, Өскеменде бір апта бойы желсіз күндер болды, бұл ауаның күрт нашарлауына әкелді. Қоғамдық наразылық толқынына жауап ретінде Ермек Көшербаев «Өскемен тынысы» экологиялық бюросын құру туралы шешім қабылдады.
Жаңа құрылым өнеркәсіптік кәсіпорындардың экологиялық нормаларды сақтауын бақылауға алып, қоршаған ортаны қорғау шараларын күшейтті. Сонымен қатар, 2024-2026 жылдарға арналған экологиялық жағдайды жақсарту жол картасы және 2027 жылға дейін өңірде жасыл аймақтарды кеңейту жоспары әзірленді.
«Таза Қазақстан» бастамасы мен жасыл аймақ құру бағдарламасы экологиялық мәдениетті қалыптастырудың ажырамас бөлігіне айналды. Енді аймақ тұрғындары қаланың тазалығы тек коммуналдық қызметке ғана емес, әр азаматтың жеке жауапкершілігіне де байланысты екенін түсіне бастады.

Бұқтырма көпірі және «Жол жылы»

60 жылдан астам уақыт бойы күткен Бұқтырма көпірі 2024 жылдың 21 қазанында ашылды. 1 316 метрлік көпір Орталық Азиядағы ең ірі көпірге айналып, аймақтың көлік-логистикалық әлеуетін арттырды. Көпір мен 19 км кіреберіс жолдар үкіметтің қолдауының арқасында салынды.
Ермек Көшербаев бірнеше рет: «Жақсы жолдар мен инфрақұрылым болмаса, туризм де дамымайды. Ешкім жағдай жасалмаған жерге демалуға бармайды» деп қадап айтып еді. Сондықтан 2024 жыл «Жол жылы» деп жарияланып, нәтижесінде 710 км жол жөндеуден өтті. Оның 110 км республикалық маңызы бар, ал 600 км жергілікті жолдар.

Ермек Көшербаев аймақтың дамуының стратегиялық бағыттарын ғана емес, сонымен қатар жергілікті тұрғындардың күнделікті мәселелерін де назардан тыс қалдырмады. Ол қағаз жүзінде ғана емес, нақты жұмыстардың орындалуын жеке бақылап, халықтың шынайы қажеттіліктерін ескеріп отыратын мемлекеттік қызметкер болғанына ел куә.