Халықаралық әйелдер мерекесі қарсаңында облыстың бас  репродуктологы Надира Слямханова ана болу бақыты және «Аңсаған сәби» бағдарламасының беретін мүмкіндіктері, жобаның жұмыс механизмі туралы айтып берді.

Естеріңізге сала кетейік, бағдарлама 2021 жылдың басында Президенті Қасым-Жомарт Тоқаевтың тапсырмасы бойынша басталған болатын. Оның басты мақсаты-көмекші репродуктивті технологиялар арқылы отбасылық-демографиялық мәселелерді шешуге көмектесу. Жасанды ұрықтандыру күрделі және қымбат медициналық қызметтерге жататыны белгілі, оның құны 2 млн теңгеден басталады да, ары қарай шығындар пациентке тағайындалған жеке  хаттаманың ұзақтығына байланысты, әр жағдайда бөлек есептеледі. 

Әрине, көптеген отбасылардың ЭКҰ процедурасына жүгіне алмауының негізгі себептерінің бірі – экономикалық фактор болып табылады. Сондықтан «Аңсаған сәби» бағдарламасы – мемлекет өтеусіз негізде беретін ата-ана болудың бірегей  мүмкіндігі. ЭКҰ бағдарламалары әлеуметтік медициналық сақтандыру қоры (МӘМС) шеңберінде қаржыландырылады.

– Надира Слямханқызы, осы бағдарлама жұмыс істеген үш жыл ішінде өңірде (алғашқы екі жылда қазіргі Абай облысын ескере отырып) 1265 квота бөлініп, 462 сәби дүниеге келді. Бұл жақсы көрсеткіш пе?

– Иә, бұл өте жақсы көрсеткіш, бізде ЭКО-бағдарламасы арқылы туу көрсеткіші 42% құрайды. Үш жыл ішінде 11 егіз, 3 үшем дүниеге келді, көрсетілген уақыт ішінде барлығы 462 нәресте өмір есігін ашты. 2023 жылдың соңында біздің өңірде осы бағдарлама бойынша 94 жүкті әйел есепте тұр. 2024 жылға келетін болсақ, биыл бізге 252 квота бөлінді.

– «Аңсаған сәби» бағдарламасының қатысушысы болуға шешім қабылдаған баласыз ерлі-зайыптылар үшін іс-қимыл алгоритмі қандай?

– Егер жас жұбайларда отбасы құрғаннан кейін бір жыл ішінде контрацептивтерді қолданбай тұрақты жыныстық қатынас кезінде жүктілік болмаса, онда дабыл қағуды бастау керек. Тұрғылықты жері бойынша емханадағы отбасын жоспарлау кабинеттеріне бару керек, олар әрбір МСАК-та бар, тексерілу, бақылау және емдеу процесін бастаған дұрыс. Ол алты айдан 12 айға дейін созылады. Бірден айта кету керек, ЭКҰ  бағдарламасына медициналық көрсеткіштері бар,  жоғарыда аталған диагноз қойылған,  диагнозы қажетті сынақтармен расталған  жұптар қатыса алады. Есепке тұрып, бір жыл бойы тексеруден өткен екі серіктес те репродуктологтың кеңесін алады. Процедура жылына бір рет жүргізіледі,  бұл әрекеттер жүктілікке әкелгенше қайталанады. Иә, тест тапсыру, әртүрлі тексерулерден өту-бұл ұзақ процесс, мұнда басты критерий-дұрыс диагноз қою үшін тиімді тәсілді мұқият таңдау  маңызды. Гормоналды өзгерістерді, қабыну процестерін, ықтимал қауіптерді жою керек, емдеуден кейін функция өздігінен "басталады". Барлық зерттеулер тегін, егер отбасына жоғары технологиялық зертханалық диагностика қажет болмаса. Бір  ғана шарт: пациент МӘМС жүйесінде "сақтандырылған" мәртебесіне ие болуы тиіс.

– Кезек қаншалықты мөлдір, ашық?

– Ұзақ кезек күту жоқ, ары кетсе 3 айдан 6 айға дейін. Жергілікті жерлердегі медициналық ұйымдар-емханалар-диспансерлік науқастардың, оның ішінде квота бойынша ЭКҰ-ға мұқтаж адамдардың тізімін жасайды, олар пациенттердің құжаттарын облыстық денсаулық сақтау басқармасы жанындағы комиссияға жолдайды. Комиссия  ұсынылған құжаттар негізінде бедеулікпен ауыратын науқастарды экстракорпоральды ұрықтандыруға жіберу туралы шешім қабылдайды. Құжаттардың үзінді көшірмелері бойынша қатысушының бағдарлама үшін іріктеу критерийлеріне сәйкестігін тексереміз. Ерлі-зайыптылардың барлығы дерлік ЭКҰ-орталыққа жолдама алады. Пациенттер егер бұл әрекет бірінші рет сәтсіз болса, онда олар қайтадан тізімге енгізілгенін біледі. ЭКО-орталықты таңдау - ерлі-зайыптылардың еркінде.

– МӘМС бойынша ЭКҰ жүргізетін клиникалардың тізімін қайдан табуға болады?

– Пациенттер клиниканы  Қордың fms.kz ресми сайтына кіру арқылы таңдай алады. Бірінші қадам - "науқас үшін" қойындысына өту керек. Екінші қадам – "клиниканы таңдау" бөліміне өтіп, "ЭКҰ қызметтерін көрсететін медициналық ұйымдардың тізімін" таңдау керек.

Жүктелген файлда сіз клиникалардың тізімін, олардың мекен-жайлары мен телефондарын таба аласыз.

– Надира Слямханқызы,  консультативті-диагностикалық бөлімшенің базасында өткен ашық есік күнінің қорытындылары туралы айтып беріңізші?

– Ашық есік күні аясында барлығы 31 пациент жүгінді. Келген пациенттердің барлығына кіші жамбастың  ультрадыбыстық зерттеуі жүргізілді, репродуктологтардың  кеңестері, ұсыныстары берілді. Пациенттердің 70%-ы әйелдердің бедеулік факторымен қаралды. Анамнезді жинаған кезде жүгінген пациенттерде толық тексерілмеген және анықталған экстрагенитальды аурулары ( ЭГЗ), ( әр мезгілде қан қысымының жоғарылауы, семіздік, әлсіздік, қанттың жоғарылауы) бар екені белгілі болды. Ерлі-зайыптылардың емделмеген экстрагенитальды патологиялары, әсіресе эндокриндік патологиялар репродуктивті функцияға әсер етуі мүмкін.

Сондықтан қазір мұндай науқастарда бедеуліктің себебін анықтау өте маңызды. Қазірдің өзінде қосымша  репродуктивті технологияларға жазылған пациенттер болды.  Мұндай пациенттерге де толық көлемде нұсқаулықтар берілді, егер бұйрық бойынша критерийлер болса, онда мұндай пациенттер «Аңсаған сәби» бағдарламасы бойынша квота ала алады. Кеңес алғысы келетін облыс тұрғындарына  Өскемен қаласы, Шәкәрім көшесі, 149/2  мекенжайына, 9 кабинетке келулеріне болады.

– Надира Слямханқызы,  әңгімеңіз үшін көп рахмет!

Әзірлеген – Айна Ескенқызы