Құмар ойындарға әуестік бүгінде қоғамның күрделі мәселесіне айналып отыр. Қазақстанда бұл кеселдің құрбаны болған 400 мыңнан астам адам ресми түрде тіркелген. Адамдардың өмірін бұзып, отбасылардың берекесін қашыратын құмарлық – тек жеке адамның мәселесі емес, тұтас қоғамға залалын тигізетін індет. Бұл материалда құмарлықтың адам өміріне әсері, оның салдары, Қазақстанда осы мәселемен күресу бойынша жасалып жатқан шаралар және оны болдырмау жолдары талқыланады.

Құмар ойындарға әуестік – адамның қаржылық, психологиялық, әлеуметтік жағдайына айтарлықтай әсер ететін тәуелділік. Құмар ойындарға еліткен адам көбіне өзіне және айналасындағы адамдарға зиянын тигізеді. Ол ақшасын ғана емес, уақытын, денсаулығын және қарым-қатынасын жоғалтады.

Құмарлықтың басты белгілері мыналар:

• Тәуелділік: адам ойын ойнамай тұра алмайды;
• Қаржылық қиындықтар: жинақ ақшасын жоғалту, қарызға бату;
• Отбасы мен қоғамнан алыстау: туыстарымен жанжалдасу, жалғыздық сезімі;
• Психологиялық бұзылыстар: мазасыздық, депрессия, стресс.

Құмарлыққа еліту адамдардың психологиялық әлсіздігінен, қаржылық сауатсыздығынан, қызығушылық немесе достардың ықпалынан туындауы мүмкін. Бұл кесел әсіресе жастар арасында кең тараған, өйткені олар жиі жылдам пайда табу немесе көңіл көтеру мақсатында құмар ойындарға бейімделеді.

Құмарлықтың Қазақстандағы жағдайы

Қазақстанда құмар ойындар мәселесі жылдан жылға ушығып келеді. Құмар ойындар залалының артуы жастар арасында, әсіресе студенттер мен жұмыссыздар арасында айқын байқалады. Елімізде құмар ойындарға тәуелділіктің көбеюі отбасылық қақтығыстардың артуына, қылмыстың өсуіне және қаржылық тұрақсыздыққа әкелуде.

Президент осы жаман әдетке, әсіресе, жастар әуес екеніне назар аударып, мемлекеттік органдарға азаматтардың жекелеген санаттары үшін құмар ойындарға қатысты шектеулерді күшейтуді тапсырды.

Қасым-Жомарт Тоқаев құмар ойынға тәуелді азаматтардың қатысы бар қылмыстар көбейгеніне құқық қорғау органдарының назарын аударып, алдын алу жұмыстарын жүргізіп, заңдылық пен құқықтық тәртіпті қамтамасыз ету үшін шаралар қабылдау жөнінде тапсырма берді.

Президент елімізде лудоманияның белең алуына қарсы бағытталған әлеуметтік дағдыларды қалыптастыруда қоғамның, дін қызметкерлерінің және бұқаралық ақпарат құралдарының атқаратын рөлі ерекше екенін атап өткен болатын.

Құмар ойындарға тәуелділік көбіне интернеттегі онлайн-казинолар арқылы дамиды. Бұл платформалар кез келген уақытта, кез келген жерде қолжетімді, сондықтан адамдардың тәуелділікке түсу қаупін арттырады. Сонымен қатар, букмекерлік кеңселер мен ойын автоматтары да жастарды қызықтырады.

Осы ретте, Мемлекет басшысы "Қазақстан Республикасының кейбір заңнамалық актілеріне ойын бизнесі, лотерея қызметі, денсаулық сақтау, мемлекеттік еңбек инспекциясы, мемлекеттік бақылау және артық заңнамалық регламенттеуді болғызбау мәселелері бойынша өзгерістер мен толықтырулар енгізу туралы" Қазақстан Республикасының Заңына қол қойды.

Заң арқылы халықтың ойынға тәуелділігін төмендетуге бағытталған шектеуші және ынталандырушы нормалар енгізіледі. Атап айтқанда, құмар ойындарға/бәс тігуге қатысуына тыйым салынатын адамдар санатының тізімі кеңейтілді.

Сонымен қатар сыбайлас жемқорлыққа қарсы шектеу енгізу арқылы жауапты мемлекеттік лауазымды атқаратын, мемлекеттік функцияларды орындауға уәкілеттік берілген адамдардың, оларға теңестірілген адамдардың құмар ойындарға/бәс тігуге қатысуына шектеу қойылады.

Қазақстанда құмар ойындардың алдын алу және зияндарын азайту мақсатында бірнеше маңызды қадам жасалып жатыр. Өскеменде өткен арнайы кездесуде осы мәселені шешу жолындағы үлкен қадамдардың бірі болды. Шығыс Қазақстан облысы бойынша Экономикалық тергеп-тексеру департаментінің басшысы Айдын Молдабеков кездесуде жастарға құмар ойындардан туындайтын қауіптер мен қаржылық қауіпсіздікті сақтау жолдарын түсіндірді. Ол экономикалық қылмыстарды анықтауда қолданылатын заманауи технологиялар туралы айтып, студенттерді қоғамдағы заңсыз әрекеттердің алдын алуға шақырды. Серік Мизанбеков студенттермен кездесуінде алаяқтардан қорғану жолдарын баяндап, өз құқықтарын қорғау туралы кеңестер берді. Оның айтуынша, құмар ойындарға немесе қаржылық алаяқтарға алданбау үшін азаматтардың заңды білуі және қаржылық сауаттылығын арттыруы маңызды.

Құмар ойындарға әуестік көбіне қаржылық сауатсыздықтан туындайды. Адамдар ақшаны басқаруды білмегендіктен, жылдам әрі оңай пайда табу жолдарын іздейді. Алайда, бұл олардың қаржылық жағдайының нашарлауына әкеледі.

Қаржылық сауаттылықты арттыру үшін:

Жеке қаржы жоспарын құру: ай сайынғы кірістер мен шығыстарды жоспарлау;

• Жинақ жасау: төтенше жағдайларға арналған арнайы қор құру;
• Қаржылық тәуелсіздікке ұмтылу: несие алудан бас тарту, жинаққа сенім арту;
• Инвестиция негіздерін білу: ақшаны сауатты әрі заңды жолдармен көбейту.

Құмарлықтың алдын алу: не істеу керек?

Құмарлыққа әуестікпен күрес үшін жеке адам, отбасы және қоғам тарапынан бірлескен әрекет қажет. Мектептер мен университеттерде құмар ойындардың зияны туралы сабақтар өткізу, жастарға дұрыс қаржылық білім беру маңызды. Отбасында дұрыс тәрбие беру, балаларға қаржының құндылығын түсіндіру қажет. Ата-аналар балаларын интернеттегі қауіптерден қорғап, олардың онлайн әрекеттерін бақылап отыруы керек. Құмар ойындарға қарсы заңдарды қатаң сақтау, лицензиясы жоқ ұйымдардың қызметін тоқтату қажет. Сонымен қатар, интернеттегі құмар ойын платформаларын бұғаттау маңызды.

Құмар ойындарға тәуелділікке шалдыққан адамдарға арналған оңалту орталықтарын құру және қолдау көрсету – маңызды қадам.

Қазақстанда соңғы уақытта құмар ойындар мен қаржылық алаяқтыққа қарсы бірнеше заңнамалық өзгерістер енгізілді. Мысалы, 2024 жылдың ақпанынан бастап азаматтарға несие алудан ерікті түрде бас тарту мүмкіндігі берілді. 2024 жылдың 1 қыркүйегінен бастап заңсыз рәсімделген несиелер азаматтардан өндірілмейді. Банктер мұндай қарыздарды өз есебінен жоюға міндеттелген.

Бұл өзгерістер азаматтардың қаржылық қауіпсіздігін қамтамасыз етуге және алаяқтықтан қорғауға бағытталған маңызды қадамдар болып табылады.

Құмар ойындарға әуестік – қоғам үшін қауіпті кесел. Оның алдын алу үшін қаржылық сауаттылықты арттыру, жастарға дұрыс бағыт беру және заңнаманы қатаңдату қажет. Әрбір адам өз қаржылық қауіпсіздігі үшін жауапты екенін түсініп, құмар ойындардың залалынан аулақ болуы тиіс.

Біздің қоғам үшін құмар ойындарға тәуелділікпен күресу – тек мемлекеттік мекемелердің емес, әрбір азаматтың міндеті. Тек бірлескен әрекет арқылы біз бұл қауіпті індеттің таралуын тоқтата аламыз.