Шығыс Қазақстан облысында адам папилломасы вирусына (АПВ) қарсы вакцинациялау қарқыны баяу жүріп жатыр. Бұл жағдай, әсіресе, жатыр мойны обырының алдын алу сияқты маңызды мәселеде қоғамда әлі де ақпараттық-түсіндірме жұмыстарының жеткіліксіз екенін көрсетеді.

Мәселе қалай көрініс табуда?

Облыстық Санитарлық-эпидемиологиялық бақылау департаментінің деректеріне сүйенсек, 2024 жылдың қараша айындағы жағдай бойынша, 11-13 жас аралығындағы 14 951 қыздың ішінде тек 14 203-і вакцина алуға жатқызылған. Алайда осы санаттағы жасөспірімдердің небәрі 2 556-сы ғана екпе алған. Бұл көрсеткіштің төмендігі – алаңдатарлық жағдай. Өскемен қаласы ең жоғары көрсеткіш көрсеткенімен (718 қыз вакцина алды), бұл жеткіліксіз.

Екпе алуға қатысты негізгі кедергі – ата-аналардың сенімсіздігі мен жалған ақпаратқа деген сенімі. Жүргізілген түсіндіру жұмыстарына қарамастан, 236 ата-ана екпеден бас тартқан. Бас тарту себептері мыналар:

Екпенің денсаулыққа зиян келтіреді деген қате түсінік;

• Бедеулікке әкеледі деген ғылыми дәлелденбеген ақпарат;
• Вакцинаға деген жалпы сенімсіздік.

Бұл күмәндер жалған ақпараттардың қоғамда кең таралуынан туындап отыр. Осы себепті, ата-аналардың бейресми ақпараттарға сенбей, дәлелденген медициналық деректерге назар аударуы маңызды.

Мамандардың айтуынша, адам папилломасы вирусына қарсы вакциналар 15 жылдан астам уақыт бойы әлемнің көптеген елдерінде қолданылып келеді. Клиникалық зерттеулер нәтижесі бойынша, бұл вакциналар қауіпсіз әрі тиімді деп танылған. Екпе алған адамдардың денсаулығына зиян келтіретін теріс әсерлері анықталмаған.

Жатыр мойны обыры – бұл вакцинамен алдын алуға болатын жалғыз онкологиялық ауру. Оның негізгі себебі – адам папилломасы вирусы. Алайда, бұл вакцина арқылы осы қауіпті аурудың жиілігін айтарлықтай төмендетуге болады.

Жыл сайын елде жатыр мойны обырының 1 900 жаңа жағдайы тіркеледі.

600-ден астам әйел осы дерттен қайтыс болады.

Бұл статистика адам папилломасы вирусына қарсы вакцинацияның еліміз үшін қаншалықты маңызды екенін көрсетеді.

Бүгінгі таңда адам папилломасы вирусына қарсы вакцина әлемнің 135 елінде енгізілген. Бұл елдер қатарына Еуропа, АҚШ, Ұлыбритания, Канада, Аустралия және Латын Америкасы елдері кіреді. Тіпті көршілес Өзбекстан, Қырғызстан және Түркіменстан сияқты елдер де вакцинаны өздерінің ұлттық иммундау бағдарламаларына енгізді. Қазақстан бұл үрдісті 2024 жылдың үшінші тоқсанынан бастап қолға алды.

Дүниежүзілік денсаулық сақтау ұйымының мәліметінше, вакцинация – жатыр мойны обырын толық жоюға мүмкіндік беретін ең тиімді және қауіпсіз әдіс.

Қазақстанда АПВ-ға қарсы вакцинация 11 жастағы қыздарға жүргізілуде. Бұл жас ДДҰ және онкологтардың ұсынымдарына сәйкес таңдалған, себебі, 11-14 жас аралығында вакцинация ең тиімді болып табылады. Бұл кезеңде тұрақты иммунитет қалыптасады, ересек жаста салынған екпеге қарағанда жақсы қорғаныс беріледі.

Сонымен қатар, елімізде жатыр мойны обырының алдын алу үшін скринингтік тексерулер де енгізілуде. Қазір бұл скринингті қалай ұйымдастыру керектігі, қай жас аралығын қамту қажеттігі қарастырылып жатыр.

Неліктен вакцинация маңызды?

Вакцинация – тек жеке адамның ғана емес, жалпы қоғамның денсаулығын қорғауға арналған ең тиімді шара. Адам папилломасы вирусына қарсы вакцина:

Онкологиялық аурулардың алдын алады. Жатыр мойны обырының негізгі себебі – адам папилломасы вирусы. Бұл вакцинаның көмегімен обырдың даму ықтималдығын азайтуға болады.

Әйелдер денсаулығын сақтауға көмектеседі. Жатыр мойны обырынан болатын өлім-жітім деңгейін төмендетеді.

Экономикалық тұрғыдан тиімді. Онкологиялық ауруларды емдеу қымбат және ұзақ уақытты талап етеді, ал вакцинация олардың алдын алу арқылы денсаулық сақтау шығындарын азайтады.

Мамандар не дейді?

Мұндай пікірлер вакцинаның тек жеке адамдар үшін ғана емес, жалпы қоғам үшін маңызды екенін көрсетеді.

Мамандар адам папилломасы вирусына қарсы вакцинациялау әйелдердегі онкологияның өсуін тоқтатуы мүмкін екенін айтып отыр. Адам папиллома вирусы  – жатыр мойны обырын тудыратын жұқпалы вирус. Алайда  жатыр мойны қатерлі ісігі – вакцинамен қорғануға болатын обырдың жалғыз түрі. Вакцинаның көмегімен жатыр мойны обырының жиілігін айтарлықтай төмендетуге болады.

Айта кетсек, адам папилломасы вирусына қарсы вакцина 15 жылдан астам уақыт бойы қолданылып келеді және әлемнің 135 елінде, соның ішінде Өзбекстан, Қырғызстан, Түркіменстанда қолданылады. Оған қарсы вакциналарды Еуропа, АҚШ, Ұлыбритания, Канада, Аустралия және Латын Америкасы елдерінің көпшілігін қоса алғанда, әлемнің 117 елі өздерінің ұлттық иммундау бағдарламаларына енгізген.

Ал Қазақстанда вакцинациялау жүргізу 2024 жылдың үшінші тоқсанында басталды. АПВ-ға қарсы вакцинациялау үшін қажетті топ – 9-14 жас аралығындағы қыздар. Еліміздің Ұлттық вакцинациялау күнтізбесіне сәйкес 11 жастағы қыздарға вакцинациялау жүргізілмек. Бұл жас Дүниежүзілік денсаулық сақтау ұйымының, онкологтардың ұсынымдарына сәйкес таңдалған, өйткені 11-14 жаста вакцинация ересек жастағы вакцинациямен салыстырғанда неғұрлым тиімді, тұрақты иммунитет қалыптасады екен.

Сонымен қатар елімізде қыз-келіншектер арасында жатыр мойны обырының алдын алу  және ерте анықтау мақсатында  скринингтік тексерулер де жүргізілмек. Қазір адам папилломавирусына скринингтік тексеру енгізу мүмкіндігі, қай жас аралығын қамту қажеттігі зерделеніп жатыр. Одан бөлек ниет білдірушілерге екпені ақылы түрде салғызу мәселесі де қарастырылуы мүмкін.

Адам папилломасы вирусына қарсы вакцинация – болашақтың денсаулығы үшін жасалған сенімді қадам. Әр ата-ана баласының денсаулығына жауапты екенін түсініп, дәлелденген медициналық деректерге сүйенуі керек. Жатыр мойны обыры – алдын алуға болатын ауру. Екпе – аурудың алдын алудағы ең тиімді және қауіпсіз шешім.

Қоғамның вакцинацияға деген көзқарасын өзгерту – біздің ортақ міндетіміз. Дұрыс ақпаратты тарату, жалған деректермен күресу және ата-аналарды сенімді шешім қабылдауға ынталандыру арқылы біз жатыр мойны обырын тарихтың бір бөлігі ретінде қалдыра аламыз. Сіздің шешіміңіз – балаңыздың болашағына қосқан үлесіңіз.