Өкпе обыры – әлемде және Қазақстанда кеңінен таралған, өмірге қауіпті онкологиялық аурулардың бірі. Бұл аурудың басты ерекшелігі – ол жиі кеш анықталып, өлім-жітімнің жоғары көрсеткішіне әкеледі. Өкпе обырының ерте кезеңде анықталуы емдеудің тиімділігін арттырады, сондықтан осы ауру туралы дұрыс ақпарат алу және уақытында диагностика жасау өте маңызды.

2024 жылдың қорытындысы бойынша Шығыс Қазақстан облысында өкпе обырының 229 жаңа жағдайы тіркелген. Бұл 2023 жылмен салыстырғанда 12,7%-ға көп, сол кезде 201 жағдай анықталған болатын. Халықаралық деңгейде қауіпті болып саналатын өкпе обырының көрсеткіштері облыс бойынша 100 мың адамға шаққанда 31,3 жағдайды құрады. Осы алаңдататын мәліметтерге қарамастан, диагностика саласында оң өзгерістер байқалуда. Әсіресе, ауруды ерте анықтау көрсеткіштері 74%-ға артқандығы айтарлықтай оң нәтиже болды.

Бұл туралы Шығыс Қазақстан облыстық көпсалалы онкология және хирургия орталығының басшысы, облыс бойынша бас онколог Гүлмира Сагидуллина мәлімдеді. Ол өкпе обырын анықтаудың қолжетімділігі мен сапасын арттыру бойынша атқарылған жұмыстар нәтижесі, сондай-ақ ауруды ерте кезеңде анықтауға мүмкіндік берген жаңа әдістер туралы айтты.

Ерте анықтау – өмірді сақтау мүмкіндігі

Диагностика саласындағы жақсартулардың негізгі факторы – төмен дозалы компьютерлік томографияны енгізу болды. Бұл әдіс ауруды бастапқы кезеңде, тіпті ең кішкентай ісіктерді анықтауға мүмкіндік береді. 2024 жылы ерте кезеңдерде 65 жағдай тіркелген, бұл жалпы жаңа жағдайлардың 31,3%-ын құрайды. Ал 2023 жылдың сәйкес кезеңінде бұл көрсеткіш 34 жағдай ғана болған, яғни ол жалпы санының тек 18%-ын құраған.

Гүлмира Сагидуллина атап өткендей, ерте анықтау науқастарға табысты емделу мүмкіндіктерін әлдеқайда арттырады. Жаңа технологияларды енгізу нәтижесінде дәрігерлер бұрын байқалмайтын ісіктерді анықтауға мүмкіндік алды, бұл өз кезегінде емдеу тиімділігін арттырады.

Өкпе обырының маңызы оның өлім-жітімге әкелетіндігінде. Әсіресе, ерте анықталмаған жағдайда емдеу тиімділігі айтарлықтай төмендейді. Сондықтан ауруды алдын алу өте маңызды:

1. Темекі шегуден бас тарту: Өкпе обырының ең негізгі алдын алу шарасы - темекі шегуді тоқтату. Бұл әдеттен бас тарту ауру қаупін 90%-ға дейін төмендетеді.
2. Экологиялық жағдайды жақсарту: Ауаның ластануын болдырмау және жұмыс орнында қауіпсіздік шараларын сақтау.
3. Тұрақты медициналық тексерулер: Скринингтер мен профилактикалық тексерулерді тұрақты түрде өткізу ауруды ерте кезеңде анықтауға мүмкіндік береді.
4. Физикалық белсенділік пен дұрыс тамақтану: Зиянды әдеттерден (мысалы, алкогольді шамадан тыс ішу) аулақ болу және дұрыс тамақтану ағзаны қорғауға көмектеседі.

Өкпе обырының ерте анықталуы және алдын алу шараларының сақталуы осы қауіпті ауруды жеңуге мүмкіндік береді.

Кешіккен науқастар мәселесі

Дегенмен, жақсартуларға қарамастан, Шығыс Қазақстан облысында әлі де кешіккен науқастар мәселесі сақталып отыр. 2024 жылы IV сатыдағы 39 жағдай тіркелген, бұл өткен жылмен салыстырғанда 5 жағдайға көп. Бұл көрсеткіш көптеген пациенттердің уақытында медициналық көмекке жүгінбейтінін көрсетеді. Барлық күш-жігерге қарамастан, халықтың сауаттылығын арттыру жұмысын жалғастыру қажет.

Медиктер өкпе обырының кеш сатысында емдеу мүмкіндігі әлдеқайда төмен болатынын ескертеді. Сондықтан ауруды ерте анықтап, емді дер кезінде бастау үшін тексеруден өту өте маңызды.

Скринингтік бағдарламалар: жаппай тексерудің алғашқы қадамы

Өкпе обырын ерте анықтаудың ең тиімді тәсілдерінің бірі – Қазақстанда белсенді түрде енгізіліп жатқан скринингтік бағдарламалар. Шығыс Қазақстан облысында бұл бағдарламалар төмен дозалы компьютерлік томография арқылы жүзеге асырылуда. Бұл әдіс өкпеде пайда болатын ең кіші ісіктерді және жаңа түзілімдерді ерте кезеңде анықтауға мүмкіндік береді, бұл емдеудің тиімділігін айтарлықтай арттырып, өмірді сақтап қалуға мүмкіндік береді.

Шығыс Қазақстан облыстық көпсалалы онкология және хирургия орталығының радиология бөлімінің меңгерушісі Малика Мейрманова скринингтік бағдарламалардың маңыздылығын атап өтті: «Төмен дозалы компьютерлік томография бізге бастапқы кезеңдердегі ең ұсақ жаңа түзілімдерді анықтауға мүмкіндік береді, бұл табысты емдеу мүмкіндіктерін айтарлықтай арттырады». Сондай-ақ, ол жүйелі скринингтер мен профилактикалық тексерулер онкологиялық ауруларға қарсы күрестің негізгі әдісі екенін қосып өтті.

2025 жылдан бастап өкпе обырын жаппай скринингтеу

2025 жылдан бастап Қазақстанда өкпе обырын жаппай скринингтеуді іске қосу жоспарлануда. Бұл скринингтер онкологиялық аурулармен күрес бойынша кешенді жоспар аясында жүзеге асырылады. Жобаның мақсаты – тек ауруды ерте кезеңде анықтауды арттыру ғана емес, сонымен қатар өкпе обырының өлім-жітімін айтарлықтай төмендету. Өкпе обыры өлімінің жоғары деңгейі әлі күнге дейін денсаулық сақтау саласының басты мәселелерінің бірі болып табылады.

«Скринингтік бағдарламалар тек ауруды ерте анықтаудың құралы ғана емес, сонымен қатар өлім-жітім деңгейін төмендетудің маңызды қадамы болады. Біз өкпе обырын мүмкіндігінше ерте кезеңде анықтап, емдеуді сол сәтте бастауға барлық күшімізді жұмсаймыз», – деп мәлімдеді Гүлмира Сагидуллина.

Профилактика және темекі шегуден бас тартудың маңызы

Сонымен қатар, медиктер өкпе обырын алдын алудың маңыздылығын ескертеді. Бұл ауруды болдырмаудың ең тиімді жолдарының бірі — темекі шегуден бас тарту. Темекі шегу өкпе обырының басты себебі болып табылады, статистика бойынша өкпе обырының 85%-дан астамы осы зиянды әдеттің салдарынан пайда болады.

Сонымен қатар, пассивті темекі шегуді, әсіресе қоғамдық орындарда, төмендету қажет. Алдын алу шараларының маңызды бөлігі ретінде үнемі медициналық тексерулерден өту және өз денсаулығыңыз туралы хабардар болу маңызды. Денсаулығыңызға қамқорлық жасап, уақытында дәрігерге бару – өкпе обырының алдын алудың негізгі қадамдары.

Шығыс Қазақстан облысында өкпе обырының аурушаңдығының өсуі қатаң шараларды талап етеді. Дегенмен, ерте кезеңдерде диагноз қоюдың жақсаруы – жағдайдың жақсаруы мүмкін екендігі туралы маңызды белгі болып  табылады. Жүйелі скринингтік тексерулер, жаңа технологияларды енгізу және халықтың профилактикалық жұмысын күшейту – бұл өкпе обырын уақытында анықтауға және оның алдын алуға көмектесетін қадамдар.

2025 жылдан бастап жаппай скринингтің іске қосылуы және темекі шегуді алдын алу жұмыстарының күшейтілуі онкология саласындағы жағдайды айтарлықтай жақсартуға мүмкіндік береді. Бұл шаралар денсаулық сақтау инфрақұрылымын дамыту және халықты ақпараттандырумен үйлескенде, өкпе обырының аурушаңдығы мен өлім-жітімін едәуір төмендетуге көмектеседі.

Сонымен қатар, медиктер барлық қазақстандықтарды үнемі медициналық тексерулерден өтуге, темекі шегуден бас тартуға және салауатты өмір салтын ұстануға шақырады. Бұл қадамдар, ерте диагностика мен скринингтік бағдарламалардың дамуы арқасында, халықтың денсаулығын сақтап, болашақта оң нәтижелерге жетуге мүмкіндік береді.

Шығыс Қазақстан облысы өкпе обырын анықтау мен емдеуде маңызды қадамдар жасауда, бұл назар аударуға тұрарлық. Бірақ онкологиялық аурулармен күрес кешенді тәсілді талап етеді, ол тек медициналық инновациялармен ғана емес, халықпен белсенді профилактикалық жұмыспен де байланысты. Ерте диагностика, скринингтік бағдарламалар, темекі шегуден бас тарту және үнемі тексерулер – бұл өкпе обыры осы қауіпті аурудан болатын өлім-жітімді төмендетудің негізгі шаралары.